Мемлекеттік қызметтегі декларациялау жүйесі: Қазақстан мен Ұлыбританияның тәжірибесі

Мақалада Қазақстан Республикасы мен Ұлыбританиядағы декларациялау жүйелері зерттеледі және салыстырылады, өйткені декларациялау институты мүдделер қақтығысын алдын алудың пәрменді құралдарының бірі болып табылады. Атап айтқанда, зерттеу екі елдің декларациялау жүйесіндегі деректерді жариялау және верификациялау аспектілерін қарастырады. Тиімді мемлекеттік аппараттың жұмыс істеуі үшін ашықтық пен есеп берушілік принципінің шешуші дәйектілігі қажет. Бұл жағдайда мемлекет қайраткерлері өздерінің мінез-құлқын тәртіпке келтіре отырып, өз әрекеттері үшін жауапкершілікті сезінеді. Шынайы және толық декларацияланатын ақпаратты жария етуді қамтамасыз ету үшін верификация жүйесін қолдану қажет. Верификация, немесе басқаша айтқанда кірістер мен активтерді, міндеттемелер мен мүдделерді тексеру декларациялаудың тиімді жүйесін қалыптастыру процесінің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Дәл осы құрал көбінесе сыбайлас жемқорлық бұзушылықтарға әкелетін мүдделер қақтығысы фактілерінің алдын алуға және анықтауға мүмкіндік береді. Бұл мақалада салыстырмалы талдау әдісі қолданылады, өйткені салыстырмалы талдау негізгі құндылықтарды анықтауға және тиісінше проблемаларды шешудің неғұрлым қолайлы нұсқаларын ұсынуға мүмкіндік береді. Талдаудың бірінші бөлімінде автор мемлекеттік қызметтегі қазақстандық декларациялау жүйесін зерттейді, атап айтқанда декларациялау ұғымы беріледі, декларацияланатын мәліметтерді жариялау және верификациялау жөніндегі нормативтік ережелер ашылады және талданады. Одан кейін, контраст негізінде сол негізгі аспектілер бойынша Ұлыбритания жүйесі зерттеледі. Бұл тәсіл қазақстандық жүйеде ауырсыну нүктелерін анықтауға және Ұлыбританияның оң тәжірибесін қолдануға мүмкіндік берді. Зерттеу мемлекеттік қызметшілер үшін де, үкіметтік емес сектор мен халық үшін де ақпараттық негізді қамтамасыз етеді. Зерттеу нәтижесі ретінде автор Қазақстандағы декларациялау жүйесін жетілдіру үшін Ұлыбританияның тәжірибесі негізінде автор әзірлеген VAP қағидасы бойынша бірқатар ұсыныстар ұсынды.

мемлекеттік қызмет, мүдделер қақтығысы, сыбайлас жемқорлық, салыстырмалы талдау, декларациялау жүйесі, активтерді декларациялау, деректерді верификациялау, ашықтық, жариялылық, public service, conflict of interest, corruption, comparative analysis, declaration system, asset declaration, data verification, openness, publicity, государственная служба, конфликт интересов, коррупция, сравнительный анализ, система декларирования, декларирование активов, верификация данных, открытость, публичность

1. OECD (2011), Asset Declarations for Public Officials: A Tool to Prevent Corruption,OECD Publishing: http://dx.doi.org/10.1787/9789264095281-en.

2. Hantrais L. (2008). International comparative research: Theory, methods and practice. Macmillan International Higher Education.

3. Messick R.E. (2007). Regulating conflict of interest: International experience with asset declaration and disclosure. World Bank, Washington: https://www.researchgate.net/profile/Richard_Messick2/publi-cation/264847692_Regulating_Conflict_of_Interest_International_Experience_with_Asset_Declaration_and_Disclosure/links/546cce8f0cf2a7492c55aaa3/Regulating-Conflict-of-Interest-International-Experience-with-Asset-Declaration-and-Disclosure.pdf.

4. Виллориа-Мендиета М. (2005). Политика и практика конфликтов интересов в девяти странах-членах ЕС: сравнительный обзор. Мадрид, Испания.

5. Смагулова Ш.А. Тенденции противодействия коррупции в системе государственной службы Казахстана. Современные подходы к противодействию коррупции: тренды и перспективы: сборник тезисов докладов и статей Всероссийской научной конференции с зарубежным участием. - Москва: Издательство «Общество с ограниченной ответственностью «Издательский дом «Третьяковъ», 2019. - С. 195-200.

6. Турецкий Н.Н. Антикоррупционная политика Казахстана на современном этапе // Актуальные проблемы экономики и права. - 2012. - № 6(4). - 100-103.

7. Мухаметов А.Ф. Борьба с коррупцией: восприятие, рейтинг, опыт. Успех или поражение? // Право и государство. - 2019. - № 3(84).

8. Какимжанов М., Адильбекова К. (2018). Вопросы реализации антикоррупционной политики в Республике Казахстан. // Вестник КЭУ: экономика, философия, педагогика, юриспруденция. - 2018. - № (3)50.

9. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы. Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 18 қарашадағы № 410-V ҚРЗ: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z1500000410.

10. Четвертый раунд мониторинга Стамбульского плана действий по борьбе с коррупцией. КАЗАХСТАН. Промежуточный доклад (19-е заседание, 3-5 июля 2018 г.) - Параграф-WWW мобильная версия: https://online.zakon.kz/m/Document/?doc_id=38224240#sub_id=200.

11. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы. Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚРЗ: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1400000235.

12. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (салық кодексі). Қазақстан Республикасының Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VIҚРЗ: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K010000209_.

13. G20 Anti-Corruption Working Group | Stolen Asset Recovery Initiative (Star): https://star.worldbank.org/sites/star/files/uk-ad-country-profile.pdf.

14. UK Second Cycle Review-20180108-134632: https://www.unodc.org/documents/treaties/UNCAC/SA-Report/2018_01_09_UK_SACL.pdf.