Прометей: К. Маркс және қазіргі заманғы саяси экономика (К. Маркстің туғанына 200 жыл толуына орай)

Мақала К. Маркс туғанына 200 жыл толуына арналған. К. Маркске саяси экономияның қоғамның дамуы­ның әр түрлі кезеңдеріндеге өндіріс пен алмасу заңдарын зерттейтін ғылым ретіндегі классикалық анықта­ма­сы тиесілі. Ол әлеуметтік-экономикалық қалыптастырудың дамуын табиғи тарихи процесс ретінде қарастыр­ды. Ол тауарға айналған еңбектің екі жақтылық сипатын ашқан. «Шеттету», «фетишизм», «түрлендірілген ны­сандар» санаттарының ерекшеліктері анықталды. К.Маркс әмбебап капиталдың ішкі құрылымын және оның қайшылықтарын, тауарды еңбек күшінің сипаты ретінде және еңбек қоры армиясының ерекшелікте­рін, еңбектің капиталға ресми және нақты бағыныштығын зер салып талдаған. Ол қарапайым тауарлық және капиталистік өндірістің негізгі қарама-қайшылығын, өндіруші күштер мен өндірістік қатынастардың ара­сындағы сәйкестік туралы заңның мәнін анық жазды. Капиталистік қоғам қозғалысының экономикалық заңын, атап айтқанда, артық құндылықты өндіру заңын, өндірістің органикалық құрылымының өсуін, тұтыну құралдарынан өндіріс құралдарының озық өсуінен табыстың орташа көрсеткішінің төмендеуін атап өтуде негізгі мән бар. Ол өндіріс дамуының белгілі ұдайы өсіп-өну сызбаларын және экономикалық циклдары­ның тамаша бейнесін, мысалы, 1815 жылдан бастап 1865 жылға дейін Англияның тоқыма өнеркәсібінде ұсын­ды. Карл Маркстың «Капитал» әдіснамасы өте күрделі болса да, кез келген қоғамның экономикалық құрылы­мын талдау үшін, әсіресе қарама-қайшылықтар, қақтығыстар мен антогонизм анық түрде орын алғанда қандай да бір қоғамның ерте кезеңдерін қарастырғанда қолданылады.

общество, политическая экономия, капитал, труд, производство, производительные силы, прибавочная стоимость, товар, society, political economy, capital, labor, production, productive forces, surplus value, commodity, қоғам, саяси экономика, капитал, еңбек, өндіріс, өндіруші күш, қосымша құн, тауар

1. Маркс К., Энгельс Ф. Соч. - Изд. 2-е. - Т. 39. - С. 352.

2. Маркс К., Энгельс Ф. Соч. - 20-е изд. - Т. 49. - С. 496-497.