Ауылшаруашылық кооперациясына тарихи тұрғыдан көзқарас

Мақаланың мақсаты – «ерікті-мәжбүрлі» түрде жүзеге асырылатын ынтымақтастық ауылдағы кооперация идеясының беделін түсіріп, қоғамда азық-түлік дағдарысына әкелетінін көрсету. Зерттеуде тарихи ұқсастықтар әдісі қолданылды. Мақалада ауылшаруашылық шоғырлану процестері, оның ішінде ынтымақтастық түрінде, тарихи тұрғыдан қарастырылады; қазіргі тенденцияларға оларды кеңестік дәуірде әкімшілік экономика жағдайында болған ұқсас процестермен салыстыру арқылы баға беріледі. Талдау үшін ресми дереккөздерден, партиялық-кеңестік құжаттардан статистикалық материалдар пайдаланылды. В.И. Лениннің шаруаларды кооперациялаудың бұрынғы және қазіргі идеологтары сілтеме жасаған «Кооперация туралыμ» мақаласының мазмұны революция жетекшісінің идеяларын екі жақты түсіндіруге мүмкіндік береді. Бір жағынан, Лениннің ұстанымы жаңа экономикалық саясат негізінде қала мен ауылдың ынтымақтастығын көздейді. Екінші жағынан, оның «өндіріс құралдарына қоғамдық меншік негізінде өркениетті кооперативтер құру... – бұл социализм жүйесі» дегені Лениннің колхоз формасын ең жоғары кооперативтік формасы ретінде қарастырғанын анық көрсетеді. Кооперативтендірудің бұл түрі объективті түрде мемлекеттік мәжбүрлі аппаратты пайдалануға әкеледі. Қазақстанның қазіргі ауыл шаруашылығындағы кооперацияны дамытудағы сәтсіздіктердің негізінде міндетті шешудің әкімшілік-бюрократиялық әдістерінің басым болуы жатыр. Автор тек шаруалардың бастамасына, олардың жеке мүдделері мен мотивациясына сүйену ауылдағы ынтымақтастық идеяларын сәтті ілгерілетудің басты шарты болып табылады деп түйіндейді.

1. Спектор М. Эффект концентрации / Монография. – Астана: Фолиант. – 2018. – 340 с.

2. Спектор М. Эффективность концентрации сельскохозяйственного производства // АПК: экономика, управление, № 9. – 2017. – С. 68–77.

3. Узун В. Почему в рыночном сельском хозяйстве преобладает малый бизнес // Отечественные записки. – № 6. – 2012. – С. 8–20.

4. Ткач А., Черевко А. Тенденции и перспективы развития сельскохозяйственной кооперации в России // АПК: экономика, управление. – № 1. – 2017. – С. 42–49.

5. Буздалов И. Интенсификация сельского хозяйства необходима // АПК: экономика, управление. – № 4. – 2013. – С. 10–22.

6. Статистика сельского, лесного, охотничьего и рыбного хозяйства. Архив бюллетеней. Комитет по статистике Министерства национальной экономики республики Казахстан. URL: http://stat.gov.kz (дата обращения: 20.02.2018)

7. Народное хозяйство СССР в 1980 г. Статистический ежегодник. – М.: Финансы и статистика, 1981. – 747 c.

8. Народное хозяйство СССР в 1982 г. Статистический ежегодник. – М.: Финансы и статистика, 1983. – 749 c.

9. Народное хозяйство СССР в 1990 г. Статистический ежегодник. – М.: Финансы и статистика, 1991. – 752 c.

10. Брежнев Л.И. О продовольственной программе СССР на период до 1990 года и мерах по ее реализации. Доклад на Пленуме ЦК КПСС 24 мая 1982 года. Постановление Пленума ЦК КПСС. – М.: Политиздат, 1982. – 80 c.

11. Продовольственная программа СССР на период до 1990 года и меры по ее реализации. Материалы майского Пленума ЦК КПСС 1982 года. М.: Политиздат, 1984. – 112 с.

12. Курцев И. Взаимозависимость отношений собственности и восприимчивости сельхозпроизводителей к научно-техническим достижениям // АПК: Экономика, управление. – № 9. – 2011. – С. 15–21.

13. Эпштейн Д., Забутов С. Позитивный эффект масштаба в сельхозорганизациях // АПК: Экономика, управление. – № 10. – 2011. – С. 28–33.

14. Количество ферм США, их площадь и средний размер в акрах. – Служба экономических исследований, данные переписи сельского хозяйства США, 2004.

15. Доля ферм в общем количестве фермерских хозяйств 28 стран в зависимости от дохода. 2005–2013 гг. – Евростат (onlinedatacode: ef_kvecsleg), 2016.