Халықты жұмыспен қамтудың стандартты емес нысандары: әлемдік тәжірибе, мәселелер мен перспективалар

Зерттеудің мақсаты – Қазақстанда халықты жұмыспен қамтудың жаңа нысандарын сәйкестендіру үшін стандартты емес жұмыспен қамту нысандарын анықтау бойынша әлемдік тәжірибені зерттеу. Мақалада Қазақстанның еңбек нарығының даму ерекшеліктері, тенденциялары мен заңдылықтары анықталды; еңбек нарығында бар мәселелер анықталды; өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықты реттеу бойынша ұсынымдар әзірленді. Көптеген шет елдердің еңбек нарығында жұмыспен қамтудың дәстүрлі нысандарымен қатар, қызмет ететін жұмыспен қамтуды ұйымдастырудың құрылымы мен түрлеріндегі өзгерістер айқындалады. Ғылыми әдебиеттерде халықты жұмыспен қамтудың жаңа моделіне көшумен байланысты мәселелерге ерекше көңіл бөлінбейді. Жұмыспен қамтудың жаңа нысандары – экономиканың жоғары дамуының және тиісінше осы елдерде тұратын азаматтардың жоғары табысының көрінісі. Алайда, дамушы елдерде жұмыспен қамтудың жаңа нысандарының таралуын анықтауға болады. Жұмыспен қамтудың стандартты емес нысаны мәселелеріне арналған ғылыми жарияланымдарды талдау еңбек нарығының икемділігі мәселесі әлі де даулы болып отыр деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Осыған байланысты, біз елімізде жұмыспен қамтудың жаңа нысандарын қалыптастыру бойынша негізгі траекторияларын анықтауға тырысамыз. Ол үшін біз халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ), экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ), Еурофонд және ҚР Ұлттық статистика бюросы есептерінің деректерін пайдалана отырып, шет елдер үлгісінде жұмыспен қамту нысандарына талдау жүргіздік. Сондай-ақ, фрилансерлердің отандық еңбек нарығындағы рөлін анықтауда өсіп келе жатқан қажеттілікті, цифрлық еңбек платформалары арқылы өз қызметін жүзеге асыруда жаңа әдістерді қолдануды көрсетуге тырыстық. Бірқатар тұжырымдамалық және өлшемдік мәселелер белгіленді, олардың бірі – фрилансерлердің цифрлық еңбек платформалары арқылы жұмыс істеуі.

1. Новые формы занятости и качество занятости: последствия для официальной статистики. Серия рабочих документов ЕЭК ООН по статистике, выпуск 8, июнь 2021 г.

2. Цыганкова И.В. Развитие нестандартных форм занятости в современной России // Российское предпринимательство. – 2014. – № 24(270). – С. 71–86.

3. Aтабаева A.K., Притворова T.П., Симонов С.Г. Моделирование нестандартной занятости в Республике Казахстан // Вестник КарУ им. Е. Букетова. – 2021. – № 2(102) – С. 34–42.

4. Новикова И.В. Стратегическое развитие трудовых ресурсов Дальнего Востока России / под научной редакцией С.М. Дарькина, В.Л. Квинта. – Москва: Креативная экономика, 2019. – С. 73.

5. Рынок труда Казахстана: развитие в условиях новой реальности. Отчет Акционерного общества «Центр развития трудовых ресурсов», сентябрь 2021 г. – С. 227.

6. Non-standard employment around the world: understanding challenges, shaping prospects. Overview International Labour Office. Geneva: ILO, 2016. 45 р.

7. ShevchukA., Strebkov D. Freelance platform work in the Russian Federation: 2009–2019. ILO Working Paper, 38. 2021.

8. Отчет Payoneer «Исследование доходов фрилансеров». Сравнительный анализ почасовых ставок на международном рынке. – 2018 г. – С. 19.

9. OECD Employment Prospects for 2020: Worker safety and the COVID-2019 crisis. URL: https://read.oecd-ilibrary.org/employment/oecd-employment-outlook-2020_1686c758-en#page125

10. Реформы в Казахстане: успехи, задачи и перспективы. Отчет ОЭСР. URL: https://www.oecd.org/eurasia/countries/Eurasia-Reforming-Kazakhstan-Progress-Challenges-Opport.pdf

11. Абдикаримова А.Т. Структурная трансформация экономики: практические аспекты // Вестник университета «Туран». – 2021. – № 3(91) – С. 19–27.

12. URL: https://stat.gov.kz/

13. Трансформация экономики Казахстана. Астана: Типография «IndigoPrint», 2019. – 368 с.

14. Нестандартные формы занятости. Анализ проблем и перспективы решения в разных странах. Обзорная версия. Международное Бюро Труда – Женева: МБТ, 2017.

15. Отчет АО «Halyk Finance» за 2019 год. URL: https://halykfinance.kz/download/files/companydocuments/research/labour2019.pdf