Қазақстандық студенттердің кәсіпкерлік ниетін зерттеу

Зерттеудің мақсаты – қазақстандық студенттердің кәсіпкерлік ниетіне әсер ететін мансаптық жоспарларды және негізгі факторларды зерттеу. Зерттеу қазақстандық GUESSS дерекқорын (Global University Entrepreneurial Spirit Students’ Survey) қолдану арқылы жүргізілді. GUESSS жобасының мақсаты – академиялық және практикалық нәтижелер түріндегі студенттік кәсіпкерлік туралы бірегей және жаңа білімді қалыптастыру. Біздің зерттеуіміз студенттердің кәсіпкерлік ниетіне респонденттердің тұлғалық ерекшеліктері, отбасылық және әлеуметтік қатыстылығы, университет ортасы әсер ететінін көрсетеді. Талдау жүргізу үшін негізгі деректер базасы – GUESSS халықаралық сауалнамасы, оған Қазақстан 2016 ж., 2018 ж. және 2021 ж. үш рет қатысты. GUESSS ұлттық есебінің осы жылдар ішіндегі негізгі нәтижелері пайдаланылды. Зерттеуде кәсіпкерлік туралы зерттеулерге және кәсіпкерлік ниеттерге әсер ететін факторларға сыни шолу жасалды. Зерттеу нәтижелері бойынша жаһандық үрдістермен салыстырғанда қазақстандық студенттердің кәсіпкерлік ниеттерінің негізгі сипаттамалары анықталды. Студенттердің мансаптық ниетінің негізгі факторларын талдау – студенттердің кәсіпкерлік белсенділігінің дамуына әсер ететін университеттердің саясаты мен практикасын жасауға мүмкіндік береді. Осы зерттеудің нәтижелері қазақстандық жоғары оқу орындары студенттерінің бакалавриатта да, жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруде де кәсіпкерліктегі кәсіпкерлік ниеті мен амбициясын жақсы көрсетеді. Сондай-ақ, студенттердің кәсіпкерлік мақсаттарына, ниеттеріне және мотивациясына университет ортасының әсер ету дәрежесі анықталды. Тұтастай алғанда, біздің зерттеулеріміз жоғары оқу орнында кәсіпкер болу үшін неғұрлым қолайлы және шабыттандыратын климатты құруда қандай параметрлер маңызды екенін түсінуімізге көмектеседі. Зерттеу материалдарын ЖОО оқытушылары, студенттер, ЖОО әкімшілігі, білім беру жүйесінің менеджерлері, сондай-ақ кәсіпкерлер бизнес пен ЖОО арасындағы өзара әрекеттестік перспективаларын жақсарту мақсатында пайдалана алады.

1. Ajzen I. The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 1991, 50, рр. 179–211.

2. ShaperoA., Sokol L. The Social Dimensions of Entrepreneurship. In: Encyclopedia of Entrepreneurship, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, 1982, pp. 72–90.

3. Krueger N., Reilly M.D., Carsrud A.L. Competing models of entrepreneurial intentions. Journal of Business Venturing, 2000, 15, рр. 411–432.

4. Nuttin J.R. Future Time Perspective and Motivation: Theory and Research Method. 1984.

5. Sieger P., Fueglistaller U., Zellweger T.M. Student Entrepreneurship 2016: Insights From 50 Countries. 2016.

6. Tamenova S., Baizyldayeva U., Nurmukhanova G., Razakova D., Turgumbayeva A., Yeralina E., Seitbatkalova A., Zhakhanova Z., Sekerbayeva A. National report GUESSS Kazakhstan – 2021. Almaty: Turan University. 2022. URL: https://www.guesssurvey.org/resources/nat_2021/GUESSS_Report_2021_Kazakhstan.pdf

7. Sieger P., Raemy L., Zellweger T., Fueglistaller U., Hatak I. Global Student Entrepreneurship 2021: Insights From 58 Countries. St.Gallen/Bern: KMU-HSG/IMU-U. 2021.

8. Sudibor O.,TurgumbayevaA.EntrepreneurialIntentions andBehavior of Students attending Kazakhstani Universities. Global University Entrepreneurial Spirit Students’ Survey 2016. National Report Kazakhstan. Almaty: Turan University, 2016.

9. Tazabekova K.A., Tamenova S.S., Sudibor O.L., Nurtaeva D.K., Iskakova A.B., Gerasimova N.S., Kuznetsova G.Kh., NusupekovaA.B.,Amangeldieva N.S., NurkeevA.S. National report GUESSS Kazakhstan – 2018. Almaty: Turan University, 2019. 64 p.

10. Zellweger T., Sieger P., Halter F. Should I stay or should I go? Career choice intentions of students with family business background. Journal of Business Venturing, 2011, no. 26(5), pp. 521–53.