Сандық платформалардың экономикалық табиғаты

Қазіргі кезде байқалып отырған сандық платформаларды құруға және пайдалануға маманданған компаниялардың жаһандануының бұрын-соңды болмаған өсуі экономикалық агенттердің әртүрлі нарықтардағы өзара әрекеттесу тәсілін түбегейлі өзгертіп, құнды құру тетіктеріне әсер етеді. Бұл үрдістер зерттеушілердің сандық платформаларға деген қызығушылығын арттыруға ықпал етті. Солай бола тұра, экономикалық тұрғыдан алғанда сандық платформалар әлі де жеткіліксіз зерттелген. Бұл мақала осы олқылықтың орнын толтыруға бағытталған және сандық платформалардың негізгі сипаттамаларын бағалауға және сандық платформалардың экономикалық табиғатын ашуға бағытталған. Жұмыс шеңберінде сандық платформалардың қызметімен байланысты негізгі ерекшеліктері, сонымен қатар артықшылықтары мен кемшіліктері, мүмкіндіктері мен қауіптері қарастырылған. Сандық платформалардағы экономикалық агенттердің өзара әрекеттесуімен қол жеткізілетін «желілік эффект» үдерісі сипатталған. Сандық платформалардағы мұндай өзара әрекеттесуден келетін жанама оң және теріс әсерлер келтірілген. Операциялық, инновациялық, инвес тициялық және ықпалдастырылған платформалар арасындағы айырмашылықтар сипатталған. Сонымен қатар, сандық платформалар бойынша кірістерді қалыптастыру үлгілерінің сыныптамасы келтіріліп, олардың негізгі сипаттамалары көрсетілген. Сандық платформа нарығына жалпы сипаттама беріліп, жаһандық Сандық платформалар нарығының шоғырлануымен байланысты ұлттық экономикалар үшін тәуекелдер көрсетілген. Бұл салаға мемлекеттік және ұлттық деңгейде араласу қажеттілігі белгіленіп, жергілікті сандық платформаларды дамытудың мақсаттылығы негізделген, осы бағытта шаралар ұсынылған. Зерттеу нәтижеле рі сандық экономика теориясының дамуына белгілі бір үлес қосады және тиісті пәндер бойынша дәрістер дайындау үшін пайдаланылуы мүмкін, сонымен қатар тереңірек зерттеулерге негіз ретінде қолданысын табуы мүмкін.

1. Гретченко А.И., Горохова И.В. Цифровая платформа: новая бизнес-модель в экономике России // Вестник РЭУ им. Г.В. Плеханова. – № 1. – 2019. – С. 62–72. URL: https://doi.org/10.21686/2413-2829-2019-1-62-7

2. Strowel A.M., Vergote W. Digital Platforms: To Regulate or Not To Regulate? 2018. URL: http://hdl.handle.net/2078.3/141669 (accessed: 12.12.2021) (in Eng.)

3. UNCTAD. Digital Economy Report. Value Creation and Capture: Implications for Developing Countries // United Nations Publications, New York. 2019. ISBN: 978-92-1-112955-7 (in Eng.)

4. Parker G.G., Alstyne M.W.V, Choudary S.P. Platform Revolution: How Networked Markets are Transforming the Economy – And How to Make Them Work for You // W.W. Norton & Company, New York. 2016. ISBN: ‎ 978-0393249132 (in Eng.)

5. Beck C.H., Kluwer W. Research Group on the Law of Digital Services, Discussion Draft of a Directive on Online Intermediary Platforms, Journal of European Consumer and Market Law. 2016, no. 5, рр. 64–169.

6. Evans D., Schmalense R. Matchmakers. The new economics of multisided platforms // Harvard Bussiness Review Press. 2016. ISBN: 978-1633691728 (in Eng.)

7. Martens B. An Economic Policy Perspective on Online Platforms // Institute for Prospective Technological Studies Digital Economy Working Paper. 2016, no. 5. JRC101501. ISSN 1831-9408 (online) (in Eng.)

8. OECD. The economic and social role of Internet intermediaries. 2010. ISSN: 20716826 (online). (in Eng.)

9. Evans P., Gawer A. The rise of the platform enterprise: A global survey // The Emerging Platform Economy Series, The Centre for Global Enterprise, New York, 2016, 29 p. URL: https://www.thecge.net/app/uploads/2016/01/PDF-WEB-Platform-Survey_01_12.pdf (accessed: 12.12.2021) (in Eng.)

10. Mesropyan V. Цифровые платформы – новая рыночная власть [Digital platforms are the new market power]. – 2018. URL: https://www.econ.msu.ru/sys/raw.php?o=46781&p=attachment (accessed: 12.12.2021) (in Russ.)

11. Van Alstyne M.W., Parker G.G, Choudary S.P. Pipelines, platforms, and the new rules of strategy // Harvard Business Review. 2016, no. 94(4), рр. 54–62.

12. Rochet J-C., Tirole J. Two-sided markets: A progress report // The RAND Journal of Economics. 2006, no. 37(3), рр. 645–667.

13. Gavrikova V. Apple стала первой в США компанией с капитализацией в $2,5 трлн [Apple becomes the first US company with a capitalization of $2.5 trillion]. URL: https://quote.rbc.ru/news/article/612dbe7b9a794738a55d90a2 (accessed: 12.12.2021) (in Russ.)

14. Интернет во всем мире захватили IT-корпорации [The Internet has been taken over by IT corporations all over the world]. URL: https://lenta.ru/articles/2020/12/11/giants/ (accessed: 12.12.2021) (in Russ.)

15. UNCTAD. Digital platforms and value creation in developing countries: Implications for national and international policies. 2020. URL: https://unctad.org/system/files/official-document/tdb_ede4d2_en.pdf (accessed: 12.12.2021) (in Eng.)