Кәсіпкер гендерінің аудиторлық фирмалардың табысына әсері: Қазақстан жағдайы

Қазақстан қаржылық индустрияда, соның ішінде аудит саласында әйелдердің елеулі өкілдігімен ерекшеленеді, бұл елді басқа мемлекеттерден ерекшелендіреді және экономиканың бәсекелестік артықшылығына негіз жасай алады. Қазақстан Республикасындағы аудиторлық фирмалар бойынша әдебиеттерге шолу гендердің аудиторлық компаниялардың пайдасына әсері туралы зерттеулердің жеткіліксіздігін көрсетеді. Мақаланың мақсаты – кәсіпкер гендері мен қазақстандық жеке аудиторлық фирмалардағы таза пайда арасындағы өзара байланысты анықтау. Аудиторлық компаниялардың иелері және олар төлеген салықтардың мөлшері туралы жалпы ақпарат сандық әдіспен өңделді. 2021 ж. 117 аудиторлық фирманың деректері әлеуметтік ғылымдарға арналған статистикалық пакетті (SPSS) қолдана отырып, тәуелсіз үлгілерге арналған Стьюденттің параметрлік t-критерийі арқылы талданды. Деректердің қалыпты таралу деңгейін анықтау және оларды одан әрі түзету үшін жиілік гистограммалары, логарифмдеу және Колмогоров-Смирнов және Шапиро-Уилк критерийлері бойынша формализацияланған тесттер қолданылды. Алынған нәтижелер әйел-иелері мен олар дың аудиторлық фирмалары төлеген салық мөлшерінің айтарлықтай арақатынасын көрсетеді: әйелдер жеке аудиторлық кәсіпорындарға оң үлес қосады және ер әріптестерімен салыстырғанда жоғары таза пайда алады. Мақалада Қазақстандағы қаржы индустриясының тиімділік көрсеткіштерін арттыру үшін әйелдерді аудит саласына тарту қажеттігі айтылған. Зерттеу сараптама саласындағы гендерлік біржақтылықтың аздығы әйелдердің Қазақстан экономикасына нақты үлес қосуының жақсы көрсеткіші болуы мүмкін деген идеяны растайды. Аудиторлық сала басқа индустриялардағы әйелдер көшбасшылығындағы кедергілерді азайту үшін берік рөл моделі болуы тиіс.

1. Women and men of Kazakhstan. Statistical collection in English. A.N. Aidapkelov (ed.). Nur-Sultan: Bureau of national statistics, 2021, 133 p.

2. Hardies K., Lennox C., Li B. Gender discrimination? Evidence from the Belgian public accounting profession. Contemporary Accounting Research, 2021, no. 38(3), pp. 1509–1541.

3. Downar B., Ernstberger J., Koch C. Who makes partners in Big 4 audit firms? Evidence from Germany. Accounting, Organizations and Society, 2021, 91, pp. 101–176.

4. Ljubinaite M. Forbes Kazakhstan. Kak kazakhstanka v 33 goda stala partnyorom v Big 4. 29.01.2022. URL: https://forbes.kz/woman/trendsetter_tehnologiy_v_audite_1643374373/ [in Russian].

5. Burchell B., Hardy V., Rubery, J., Smith M. A new method to understand occupational gender segregation in European labour markets. Luxembourg: European Commission. 2014. URL: http://ec.europa.eu/justice/gender-equality/files/documents/150119_segregation_report_web_en.pdf. (date of visit: Feb. 20, 2022)

6. Sczesny S., Christa N., Eagly A.H. Agency and communion: Their implications for gender stereotypes and gender identities. In: A. E Abele and B. Wojciszke (eds.) Agency and Communion in Social Psychology. Current issues in Social Psychology, 2019, pp. 103–116.

7. Ocak M. Do females in audit firm governance affect firm performance? Findings from Turkey. Gender in Management, 2021, 36(3), pp. 386–409.

8. Owusu A., Zalata A., Omoteso K., Elamer A. A. Is there a trade-off between accrual-based and real earnings management activities in the presence of (fe)male auditors? Journal of Business Ethics. 2020. URL: https://ssrn.com/abstract=3725511. (Date of visit: Feb. 20, 2022)

9. Hardies K., Breesch D., Branson J. Do (fe)male auditors impair audit quality? Evidence from going-concern opinions. European Accounting Review, 2016, 25(1), pp. 7–34.

10. Hossain S., Monroe G., Wilson M., Jubb C. The effect of networked clients’ economic importance on audit quality. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 2016, 35(4), pp. 79–103.

11. Orazalin N. Board gender diversity, corporate governance, and earnings management. Gender in Management, 2019, 35(1), pp. 37–60.

12. Entrepreneur Code of the Republic of Kazakhstan as of Nov. 29, 2015, #375-V ZRK. URL: https://adilet.zan.kz/eng/docs/K1500000375. (Date of visit: Feb. 28, 2022)

13. The Code of the Republic of Kazakhstan “On taxes and other mandatory payments to the budget (Tax Code)” as of Dec. 25, 2017, #121-VI (with amendments and additions as of 01.03.2022), item 4, art. 683.

14. Uchyot. Verification of the counterparty. Available at: https://pk.uchet.kz (Date of visit: Feb. 28, 2022)