Қазақстан Республикасындағы тұрғын үйдің қолжетімділік деңгейіне әсер ететін факторларды талдау

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы үшін тұрғын үй қолжетімділігі мен ел азаматтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету бірінші кезектегі мәселелердің біріне айналып отыр. Бұл ретте, экономикалық жағдайдың тұрақсыздығы кезінде ел азаматтарын қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз ету мақсатында мемлекет қабылдап жатқан іс-әрекеттерді тиімді іске асыруды тиісті деңгейде қамтамасыз ету қажеттігі туындайды. Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй нарығының жай-күйін талдау арқылы оның қолжетімділік деңгейіне әсер ететін факторларды анықтау болып табылады. ҚР қолжетімді тұрғын үй нарығының қазіргі жай-күйін бағалау, оның БҰҰ стандартына сәйкес келмеуі және құрылыс материалдары нарығының жетілмегендігі сияқты тұрғын үй қорының мәселелерін анықтап, нарықтың әлі толық дамымағанын, жаңа өзгерістерге өте сезімтал және одан әрі дамуды қажет ететінін көрсетті. ҚР тұрғын үй нарығының дамуын бағалауда математикалық моделі баспана бағасына ең үлкен дәрежеде әсер ететін фактор – үй шаруашылықтарының орташа айлық табысы екенін көрсетті және үй шаруашылықтарының орташа жалақысының 1 мың теңгеге өсуі, баспана бағасының, орта есеппен 984 теңгеге өсуіне әкелетіні анықталды, бұл өз кезегінде осы нарықтағы сұранысты қолдаудан қарағанда ұсыныс көлемін арттыру қажет екенін көрсетті. Зерттеліп отырған жағдайда Y жалпы өзгергіштігінің 96,94%-ы Х факторларының өзгеруімен түсіндірілетіндігі анықталды. Зерттеу әдістемесі тұрғын үй нарығындағы бағаға, сұраныс пен ұсынысқа әсер ететін факторларды талдау мен ел азаматтары үшін баспананың қаншалықты қолжетімді екендігін көрсететін HPI сияқты көрсеткіштерді бағалауды және сапалық көрсеткіш – тұрғын үймен қамтамасыз ету коэффициентін қамтиды.

1. Концепция социального развития Республики Казахстан до 2030 года. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1400000396

2. Kashina E.V., Saenko I.A., Krelina E.V., Pukhova V.V., Tolochko O.R. Improvement of methodology for assessing housing affordability based on regional characteristics // Theoretical and Empirical Researches in Urban Management. 2022. No. 17(2). P. 57–65

3. Стерник Г.М., Стерник С.Г. Новая методика оценки доступности жилья для населения // Урбанистика и рынок недвижимости. – 2014. – № 2. – С. 31–49.

4. Черепович А.В. Современные методы измерения доступности жилья // Финансовая аналитика: проблемы и решения. – 2013. – № 7(145). – С. 39–50.

5. Кольев А.А. Инвестиционные возможности населения на Вологодском рынке жилья // Экономические и социальные перемены в регионе. – ВНКЦ ЦЭМИ РАН. – 2004 (Выпуск 25). – С. 103–106.

6. Щетинин Я.В., Савинченко В.Е. Доступность жилья в Российской Федерации как основной фактор спроса на банковские ипотечные кредиты // Банковское кредитование. – 2006. – С. 14–17.

7. Логинов М.П. Система ипотечного жилищного кредитования в России: проблемы и пути решения // М.П. Логинов. Деньги и кредит. – 2018. – № 4. – С. 22–30.

8. Волков А.А. Ипотека и доступность жилья (на примере Вологодской области) // Жилищные стратегии. – Russian Journal of Housing Research. – 2021. – Том 8. – № 2. – С. 213–228.

9. Бекаури А. Опыт строительства социального жилья на примере программы LIHTC // Образование и право. – 2018. – № 9. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/opyt-stroitelstva-sotsialnogo-zhilya-naprimere-programmy-lihtc

10. Wetzstein S. Assessing post-GFC housing affordability interventions: a qualitative exploration across five international cities // International Journal of Housing Policy. 2021. No. 21(1). P. 70–102.

11. Noring L., Struthers D., Grydehøj A. Governing and financing affordable housing at the intersection of the market and the state: Denmark’s private non-profit housing system // Urban Research and Practice. 2022. No. 15(2). P. 258–274.

12. Мустафина Л.Р. Определение доступности жилья для населения: методические аспекты // Экономические проблемы регионов и отраслевых комплексов. – 2014. – С. 185–188.

13. Бурдин Д.А. Повышение платежеспособности населения в системе доступного жилья России // Наука и современность. – 2011. – С. 18–22.

14. Что происходит на рынках недвижимости Алматы, Нур-Султана, Ташкента и Бишкека? // Colliers International Kazakhstan. URL: https://kz.kursiv.media/2020-10-14/chto-proiskhodit-na-rynkakhnedvizhimosti-almaty-nur-sultana-tashkenta-i/

15. Крапин А. Доступность жилья в России // Термины и состояние. URL: http://www.rway.ru

16. Шалболова У.Ж. Развитие городского хозяйства в Республике Казахстан: монография / под общей редакцией Шалболовой У.Ж. – Нур-Султан: ИП «Булатов А.Ж.». – 2020. – 218 с.

17. Кулумбетова Л.Б. Ипотечное жилищное кредитование как эффективный механизм решения жилищной проблемы // Экономический вестник Ростовского государственного университета. – 2007. – Том 5. – № 3. – С. 130–134.

18. Косарева Н.Б., Полиди Т.Д., Пузанов А.С. Жилищная политика и экономика в России: результаты и стратегия развития. – М.: ГУ ВШЭ, 2015. – 387 с.

19. Масянова Н.Н. Рынок недвижимости: вопросы теории и методологии: Автореферат Дис. кандидата экономических наук: 08.00.01 (1) – Общая экономическая теория. – М., 2004. – 24 с.

20. Грабовый П.Г. Основные направления развития жилищного строительства в России // Недвижимость: экономика, управление. – 2011. – №1. – С. 4–9.

21. Горшков Р.К., Дикарева В.А. Формирование рынка доступного жилья в России. – М.: Изд-во АСВ (Ассоциации строительных вузов), 2010. – 152 с.

22. Кофтин В.В. Основные направления развития системы управления эффективным рынком доступного жилья // Вестник Волгоградского государственного архитектурно-строительного университета. Серия: строительство и архитектура. – 2006. – № 6. – С. 194–197.

23. Королькова Д.И., Герасимова Н.А., Ткаченко Г.И. Доступность жилья как индикатор уровня жизни населения в регионе // Фундаментальные исследования. – 2014. – № 9–3. – С. 635–638.

24. Нұрланұлы А. Қазақстан Республикасының тұрғын-үй нарығын талдау // «Экономиканы және қаржыны реттеу механизмдері: жағдайы, мәселелері және болашағы» халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының мақалалар жинағы. – Нұр-Сұлтан. – 2021. – 320–324 б.

25. Данные Официального сайта Национального банка РК. URL: https://www.nationalbank.kz/kz

26. Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. Официальный сайт Бюро национальной статистики. URL: https://stat.gov.kz/

27. Центр деловой информации «Капитал». Электронный ресурс. URL: https://kapital.kz/real_estate/102926/chto-zhdet-rynok-nedvizhimosti-v-2022-godu.html

28. Официальный сайт Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek