Қазақстан Республикасы көлік инфрақұрылымының жағдайын кешенді талдау

Қазіргі әлемде әр мемлекеттің экономикасында көлік саласының маңызы артып келеді. Көлік саласы Қазақстан экономикасының ЖІӨ құрылымында қомақты үлес алатын маңызды секторы болып табылады. Қазақстан Республикасы аумағының үлкендігі және халықтың орналасу тығыздығының төмен болуы, сонымен қатар экономиканың қарқынды дамуы жүк және жолаушыларды тасымалдау қажетіллігін қалыптастырды. Қазақстандағы көлік кешенінің жағдайы отандық және шетелдік сарапшылардың ерекше назарында, олар оның негізгі кемшіліктерін белгілеп көрсетті. Мақалада Қазақстан Республикасы аумақтарын дамытудағы көлік инфрақұрылымының рөлін негіздеу және оны дамытудың жолдары қарастырылған. Зерттеуде жалпылау, салыстыру, жүйелеу және статистикалық талдау сияқты зерттеу әдістері қолданылды. Жұмыс аясында көлік инфрақұрылымының рөлі, маңызы анықталып, көлік инфрақұрылымы дамуының ел экономикасына әсері қарастырылды, республика аумағындағы транзиттік мүмкіндіктері қарастырылып, Қазақстанның көлік инфрақұрылымының артықшылықтары мен кемшіліктеріне талдау жасалды, көлік инфрақұрылымы мәселелері және оны шешу жолдары қарастырылды. Республикадағы жолдарды жөндеу сапасына және көлік құралдарын жаңартуға, көлік кешенін білікті кадрлармен және көлік бейініндегі ғылыми мекемелермен қамтамасыз етуге байланысты мәселелер анықталды. Жүргізілген зерттеу нәтижесінде көлік саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту ұсынылды. Зерттеу нәтижелері көлік инфрақұрылымы теориясын дамытуда белгілі бір үлес қосады және тиісті пәндер бойынша дәрістер дайындау үшін қолданылуы мүмкін, сондай-ақ терең зерттеулер жүргізуде негіз болады.

1. Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 7 сәуірдегі № 180 қаулысы.

2. Инфрақұрылымдық дамытудың 2020–2025 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 желтоқсандағы № 1055 қаулысы.

3. Moreno R., Lopez-Bazo E. Returns to Local and Transport Infrastructure under Regional Spillovers // International Regional Science Review, 2007, pp. 47–71.

4. Kuch B., Westkämper E. On the Evolution of Regional Efficiency Potentials // Procedia Manufacturing, 2017, pp. 1528–1535.

5. McGovern M. Towards aff ordable regional infrastructure. Proceedings of the Sustainable Economic Growth for Regional Australia (SEGRA). Annual Conference. Management Solutions (Qld) Pty Ltd. Kalgoorlie-Boulder. Western Australia, 2009. Р. 1–19.

6. Canning D. Pedroni P. Infrastructure, long-term economic growth and causality tests for cointegrated panels. Manchester School, 2008. Р. 504–527.

7. Sturm J.E., Jacobs J., Groote P. Output Eff ects of Infrastructure Investment in the Netherlands, 1853–1913 // Journal of Macroeconomics, 1999, vol. 21, pp. 355–380.

8. Кузнецова А.И. Инфраструктура: вопросы теории, методологии и прикладные аспекты современного инфраструктурного обустройства. Геоэкономический подход: монография. 3-е изд. – М.: URSS: КомКнига, 2013. –454 с.

9. Плисецкий Е.Л., Плисецкий Е.Е. Инфраструктурный потенциал территории как фактор регионального развития // Вопросы государственного и муниципального управления. – 2020. – № 3. – С. 165–186.

10. Инфраструктура пространственного развития РФ: транспорт, энергетика, инновационная система, жизнеобеспечение / под ред. к.э.н. О.В. Тарасовой. – Новосибирск: ИЭОПП СО РАН, 2020. – 456 с.

11. Ускова Т.В. Транспортная инфраструктура как фактор развития территорий и связанности экономического пространства // Проблемы развития территории. – 2021. – Т. 25. – № 3. – С. 7–22.

12. Сабден О. Логистика: экономика и управление: учебник / О. Сабден, Ж.С. Раимбеков, Б.У. Сыздыкбаева. – Алматы: ТехноЭрудит, 2019. – 255 с.

13. Сыздыкбаева Б.У. Транспортно-логистическая система Казахстана: механизм формирования и развития: моногр. / Б.У. Сыздыкбаева, Ж.С. Раимбеков. – Алматы, 2019. – 352 с.

14. Сулейменов Т.Б. Көлік логистикасы: оқулық. II-бөлім / Т.Б. Сүлейменов, М.И. Арпабеков, Ж.М. Қуанышбаев. – Алматы: ТехноЭрудит. – 2019. – 329 б.

15. Koichubayev A.S., Tolymgozhinova M.K., Kuzmina L.V. Design procedure for regional logistics centers // Actual problems of economics Scientific economic journal, 2016, pp. 192–201. ISSN 1993-6788.

16. Көлік саласының статистикалық көрсеткіштері. URL: https://www.stat.gov.kz/transport (өтініш берілген уақыты: 11.01.2022)

17. Можарова В.В. Транспорт в Казахстане: современная ситуация, проблемы и перспективы развития. – Алматы: КИСИ при Президенте РК, 2011. – 216 с.

18. Инфрақұрылымды дамытудың 2020–2025 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 желтоқсандағы № 1055 қаулысы.

19. Қазақстанның жаңа мамандықтары мен құзыреттерінің атласы. URL: https://www.enbek.kz/atlas/industry (өтініш берілген уақыты: 12.01.2022)

20. «Пояс и путь»: уточнение пути и расширение пояса. URL: https://eadaily.com/ru/news/2019/05/03/odin-poyas-odin-put-utochnenie-puti-i-rasshireniepoyasa (дата обращения: 18.11.2022)