Қалалардың әлеуметтік-экономикалық трансформациялану үрдісіндегі университеттердің рөлінің өзгеруі

Заманауи әлемнің жаңа акторлары мен жаңа түсініктері елдер мен қалалардың әртүрлі салаларда дамуына мәжбүрлеуде. Соңғы кездері университеттер осындай дамудың аясында қалалардың экономикалық, мәдени және әлеуметтік трансформациясының маңызды актерлерінің біріне айналды. Университеттер өздері құрылған аймақтың экономикалық дамуына ғана ықпал етіп қана қоймай, қоғамның әлеуметтік-мәдени құрылымына да әртүрлі деңгейде әсер етуде. Университеттер әртүрлі мәдени ерекшеліктері бар студенттер мен академиялық немесе ғылыми қызметкерлерді бір ортаға біріктіріп, мәдениеттер арасындағы өзара әрекеттесуді қамтамасыз етеді. Университет пен қаланың өзара әрекеттесуінен бастау алатын бұл зерттеу жұмысы университет пен қаланың өзара әрекеттесуін зерттеуге және университеттердің қалаларға әлеуметтік, мәдени және экономикалық әсерін анықтауға бағытталған. Басқаша айтқанда, біздің бұл зерттеу жұмысымыз жергілікті халықтың өз қаласындағы университетке деген көзқарасы мен күтетін нәтижелеріне талдау жасау арқылы университеттің қаланың экономикалық, әлеуметтік және мәдени өміріне қосқан үлесін анықтауды мақсат етеді. Зерттеу үлгісі ретінде Түркістан қаласында орналасқан, Қазақстанның жас жоғары оқу орындарының бірі Ахмет Ясауи университеті таңдалды. Зерттеу деректері бетпе-бет жүргізіген сұхбат арқылы алынған сауалнама әдісімен жиналды. Біздің зерттеуіміз Ахмет Ясауи университеті қаланың экономикалық өмірін жандандырып, жаңа инвестицияларды тарта отырып, қаланың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал еткенін көрсетті. Авторлардың пікірінше, зерттеу нәтижелері, Түркістан қаласының уақыт өте келе дамуының аспектілерін көрсетеді және Ахмет Ясауи университеті мен Түркістан қаласына қызығушылық танытқан басқа зерттеушілер үшін жаңа ізденістер көзіне айналып, басқа қалалар мен университеттерге үлгі болады.

1. Goddard J., Kempton L. Connecting universities to regional growth: a practical guide. Report. Brussels: European Commission, 2021.

2. Goddard J., Puukka J. The engagement of higher educational institutions in regional Development: an overview of the opportunities and challenges. Higher Education and Policy, 2018, no. 20, pp. 2–33.

3. Chatterton P., Goddard J. The response of higher education institutions to regional needs. In R. Rutten, F. Boekema, E. Kuijpers (Eds.). Economic geography of higher education, knowledge infrastructure and learning regions. New York: Routledge, 2020.

4. Kelesbayev D., Alibekova Z., Izatullayeva B., Dandayeva B., Mombekova G., Taizhanov L. Establishing a quality planning scheme with kano model and a case study. Quality – Access to Success, 2020, no. 21, pp. 56–64.

5. Miller D.C. Town and Gown: The Power Structure of a University Town. American Journal of Sociology, 1963, no. 68, pp. 432–443.

6. Lester R. Universities, innovation, and the competitiveness of local economies. A summary report from the local ınnovation systems project: phase I. Massachusetts Institute of Technology, Industrial Performance Center, Working Paper Series, 2017.

7. Van Geenhuizen M., Peter N., Hans R. Universities and Knowledge-Based Economic Growth: The Case of Delft (NL), GeoJournal, 2017, no. 41, pp. 369–377.

8. Brockliss L. Gown and Town: The University and the City in Europe, 1200–2000. Minerva, 2020, no. 38, pp. 147–170.

9. Boucher G., Conway C., Van Der Meer E. Tiers of engagement by universities in their region’s development. Regional studies, 2018, no. 37, pp. 887–897.

10. Lazzereti L., Tavoleti E. Higher Education Excellence and Local Economic Development: The Case of the Entrepreneurial University of Twente. European Planning Studies, 2019, no. 13, pp. 475–493.

11. Bruning S.D., McGrewb S., Cooper M. Town–Gown Relationships: Exploring University-Community Engagement from the Perspective of Community Members. Public Relations Review, 2018, no. 32, pp. 125–130.

12. Torun İ., Öztürk S., Gelibolu L. Yöre Halkının Üniversiteye Bakışı ve Beklentileri: Kars Kafkas Üniversitesi Örneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 2009, no. 11, pp. 169–188.

13. Çalışkan Ş. Üniversite Öğrencilerinin Harcamalarının Kent Ekonomisine Katkısı: Uşak Üniversitesi Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2010, no. 9, pp. 169–179.

14. Brandt C., Mortanges C.P. City Branding: A Brand Concept Map Analysis of a University Town. Place Branding and Public Diplomacy, 2021, no. 7, pp. 50–63.

15. Sankır H., Gürdal D.A. Bülent Ecevit Üniversitesi’nin Zonguldak’a etkileri ve kentin üniversite algısı. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2014, no. 4, pp. 90–98.

16. Gümüş N., Ertürk E., Şen Ş. Kastamonu Halkının Kastamonu Üniversitesi’ne Yönelik Algılarının İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, no. 6, pp. 293–312.

17. Uygun M., Mete S., Kara F.Z., Bağcı H. Üniversitelerin Kente Olan Ekonomik, Sosyo-Kültürel ve Çevresel Etkilerine Yönelik Yerel Halk Algısı. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016, no. 8, pp. 66–85.

18. Arap S.K. Üniversite-kent etkileşiminden beklentiler. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2015, no. 8, pp. 105–119.

19. Creswell J.W. Research Design: Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches (5th ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications, 2018.

20. Hair J.F., Black W.C., Babin B.J., Anderson R.E. Multivariate Data Analysis. NJ, USA: Pearson Education Limited, 2019.

21. DeVellis Robert. F. Scale Development: Theory and Applications. Thousand Okas, CA: SAGE Publications, 2021.