Пандемияның Қазақстан экономикасына әсері

Пандемия әлемдегі елдердің экономикасына жаhандық түзетулер енгізіп, тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге тұтынушылық сұраныстың төмендеуінің негізгі факторы болды. Жұмысынан айырылып қалудан немесе карантинге түсуден пайда болған қорқыныш тұтынушылық шығындардың төмендеуіне әкелді. Тұтынушылық сұраныстың төмендеуі бизнестің қысқаруына әкелді, бұл кәсіпорындардың өз міндеттемелерін төлей алмауы және қарыздарын өтей алмауы, несиелік қабілеттілік төмендеуі сияқты жағымсыз салдарларды тудырды. Компаниялардың табысының төмендеуі мемлекет бюджетіне салық түсімдерінің қысқаруына әкелді. Мақаланың мақсаты – пандемияның еліміздің экономикасына әсерін қарастыру, себебі пандемия кезінде байқалған белгісіздіктің жоғары деңгейі, жағдайдың тұрақсыздығы мен стандартсыздығы экономикаға және әлеуметтік салаға кері әсерін тигізді. Жұмыста Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің 2017-2021 жж. ұлттық статистика бюросының материалдарын пайдалана отырып, экономикалық-статистикалық зерттеу әдістері қолданылды. Пандемияның аса өткір кезеңінде – 2020 ж. ел экономикасын дамытудың негізгі проблемалары және оған сәйкес мемлекет қабылдаған негізгі шаралар си- патталды. Жүргізілген талдау осындай дағдарыс қайталанған жағдайда Қазақстан үшін мүмкін және ықтимал шығындарды көрсететі, сондай-ақ оның салдарлары мен залалдарын азайту үшін қабылдануы тиіс шаралар- ды айқындайды.

1. Шумалай Юсафзай. Влияние COVID-19 на ключевые секторы экономики Казахстана. URL: https://home.kpmg/kz/ru/home/insights/2020/05/covid-key-economy-sectors.html (дата обращения: 10.10.2021)

2. Амангельдинова С.Е., Протасова О.В. Горковенко Л.А. Казахстан в новых реалиях, в период пандемии короновируса // Инновационная экономика: перспективы развития и совершенствования. – 2020. – № 3(45). – С. 13–19.

3. Кенжебулат М. Об экономической ситуации в Казахстане: это общемировая проблема. URL: https://www.inform.kz/ru/madiyar-kenzhebulat-ob-ekonomiches-koy-situacii-eto-obschemirovaya-problema_a3623569. (дата обращения: 7.09.2021)

4. Бекбенбетова Б.Б., Кулмаганбетова А.С., Рахимжанова Т.А. Социально-экономические проблемы Казахстана в условиях пандемии // Современные тенденции и перспективы развития национальных экономик в условиях вызовов мировой пандемии»: междун.науч.-практ.конф. – Нур-Султан: Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, 2020. – С. 136–141.

5. Чукин А. Как пандемия влияет на экономику Казахстана? URL: https://vlast.kz/jekonomika/40168-kak-pandemia-vliaet-na-ekonomiku-kazahstana.html? utm_source=yxnews&utm_medium=desktop (дата обращения: 4.09.2021)

6. Сатыбалдин А.А., Нурланова Н.К., Омаров А.К., Сапарбек Н.К. Развитие экономики Казахстана в условиях пандемии: ограничения, возможности и антикризисные меры // Экономика и финансы. – 2021. – № 11(147). – С. 3–10. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/razvitie-ekonomiki-kazahstana-vusloviyah-pandemii-ogranicheniya-vozmozhnosti-i-antikrizisnye-mery/viewer (дата обращения: 6.07.2022)

7. Carneiro A., Portugal P., Varejão J. Catastrophic job destruction during the Portuguese economic crisis // Journal of Macroeconomics. 2014. No. 39. Р. 444–457. URL: https://doi.org/10.1016/j.jmacro.2013.09.018 (дата обращения: 4.07.2022)

8. Ashraf B.N. Stock markets’ reaction to COVID-19: Cases or fatalities? // Research in International Business and Finance. 2020. No. 54. Р. 101–249. URL: https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2020.101249 (дата обращения: 4.07.2022)

9. Breman J. The Pandemic in India and Its Impact on Footloose Labour // Ind. J. Labour Econ. 2020. No. 63, Р. 901–919. URL: https://doi.org/10.1007/s41027-020-00285-8.

10. Fernandes N. Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy // ESE Business School Working Paper. 2020. No. WP-1240-E. Р. 33. URL: https://doi.org/10.2139/ssrn.3557504. (дата обращения: 6.07.2022)

11. Berbenni E., Colombo S. The impact of pandemics: revising the Spanish Flu in Italy in light of models’ predictions, and some lessons for the Covid-19 pandemic // J. Ind. Bus. Econ. 2021. No. 48. Р. 219–243. URL: https://doi.org/10.1007/s40812-021-00182-1 (дата обращения: 7.07.2022)

12. Poblete-Cazenave M. Simulating the Long-Term Impacts of the COVID-19 Pandemic on the Sustainability of the Population-Economy-Environment Nexus // EconDisCliCha. 2021. No. 5. Р. 415–430. URL: https://doi.org/10.1007/s41885-021-00094-3. (дата обращения: 8.07.2022)

13. Pitoyo A.J., Aditya B., Amri I. et al. Impacts and Strategies Behind COVID-19-Induced Economic Crisis: Evidence from Informal Economy // Ind. J. Labour Econ. 2021. No. 64. Р. 641–661. URL: https://doi.org/10.1007/s41027-021-00333-x. (дата обращения: 9.07.2022)

14. Walmsley T., Rose A., Wei D. The Impacts of the Coronavirus on the Economy of the United States // EconDisCliCha. 2021. No. 5. Р. 1–52. URL: https://doi.org/10.1007/s41885-020-00080-1. (дата обращения: 10.07.2022)

15. Swonk D., Cook L.D., Coronado J. et al. Economists tackle the challenges of a pandemic // Bus Econ. 2020. No. 55. Р. 279–288. URL: https://doi.org/10.1057/s11369-020-00186-0. (дата обращения: 11.07.2022)

16. Elliott R.J.R., Schumacher I. & Withagen C. Suggestions for a Covid-19 Post-Pandemic Research Agenda in Environmental Economics // Environ Resource Econ. 2020. No. 76. Р. 1187–1213. URL: https://doi.org/10.1007/s10640-020-00478-1. (дата обращения: 12.07.2022)

17. Иргалиев А. Экономика Казахстана в период пандемии, восстановительные меры, поправки в законы и внедрение цифровизации. URL: https://primeminister.kz/ru/news/reviews/ekonomika-kazahstanav-period-pandemii-vosstanovitelnye-mery-popravki-v-zakony-i-vnedrenie-cifrovizacii-o-chem-govoril-airgaliev-na-otchetnoy-vstreche-1155857 (дата обращения: 10.06.2022)

18. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/ (дата обращения: 12.08.2022)

19. Национальный Банк Республики Казахстан. URL: https://www.nationalbank.kz (дата обращения: 12.08.2022)

20. Макроэкономическая ситуация в странах Центральной Азии: как Казахстан, Узбекистан, Киргизия и Таджикистан переживают последствия пандемии COVID-19. URL: https://www.raexpert.ru/researches/int_fin/central_asia_2021/ (дата обращения: 12.06.2022)

21. Негативное влияние COVID-19 на экономику Казахстана – крупнейшее по масштабу за два десятилетия. Доклад Всемирного банка. URL: https://www.vsemirnyjbank.org/ru/news/pressrelease/2020/07/22/the-covid-19-shock-to-kazakhstans-economy-largest-in-two-decades-world-bank-report (дата обращения: 17.06.2022)

22. Переломный момент кризиса COVID-19. Доклад об экономике Казахстана. URL: https://documents1.worldbank.org/curated/en/890971624952007527/pdf/Turning-the-Tide-on-the-COVID-19-Crisis.pdf (дата обращения: 12.06.2022)

23. Долгий путь к восстановлению после кризиса. Доклад об экономике Казахстана – декабрь 2020. URL: https://www.vsemirnyjbank.org/ru/news/press-release/2020/07/22/the-covid-19-shock-to-kazakhstanseconomy-largest-in-two-decades-world-bank-report (дата обращения: 17.06.2022)