Азық-түлік өнімдерін қайта өңдеуші кәсіпорындардың негізгі проблемалары және оны шешу жолдары

Азық-түлік жүйесінің тұрақтылығы мен қауіпсіздігі адамдардың өмір сүруіне қажетті әлеуметтікэко номикалық факторларға тікелей әсер етеді. Зерттеудің мақсаты – Қазақстанның тамақ өнеркәсібі кәсіпорындарындағы өзекті мәселелерге ғылыми зерттеулер жүргізе отырып, оны дамытудың және тиімді ұйымдастырудың негізгі тетіктерін ұсыну. Еліміздегі өңдеуші кәсіпорындардың дамуының қазіргі жай-күйін талдау мақсатында статистикалық-экономикалық, талдамалық, салыстырмалы талдау әдістері қолданылды. Алынған нәтижені қорытындылау мақсатында талдау, жүйелеу, монографиялық, тәсілдер қолданылды. Мақалада Қазақстанның 2016–2022 жж. әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына, 2016–2022 жж. әлеуметтік маңызы бар өнім түрлеріне баға талдауы жүргізілді. Жан басына шаққандағы өнім өндіру көлемі мен жан басына шаққандағы азық-түлік тұтыну нормасы арасындағы айырмашылықтар зерттелді. Сонымен қатар, алдағы жылдардағы еліміздің азық-түлік қауіпсіздігі мәселесін шешудің мүмкін жолдары қарастырылды. Халықты әлеуметтік маңызы бар азық-түлік түрлерімен толықтай қамтамасыз ету үшін өңірлердің мамандану деңгейін ескере отырып, мемлекеттің қолдауымен қайта өңдеу кәсіпорындарының жұмысын нығайту маңызды. Бұл ұсыныс елімізде бір мезгілде бірнеше проблемаларды шешуге мүмкіндік береді: өнім сапасын арттырып, баға тұрақтылығын қалыптастырудағы бірегей құрал, ішкі нарықтағы отандық өнімдердің үлесін арттырып, экспорттық әлеуетті ұлғайтады, ауыл тұрғындары үшін тұрақты табыс көзін қалыптастырады, фермерлер мен шағын шаруашылықтар үшін делдалдарсыз, өнімдерін тиімді бағада өткізудің тиімді әдісі, ауыл шаруашылығы мамандары үшін ғылым мен өндірісті байланыстырудың жоғары мүмкіндігі.

1. Nurul-Atiqah B.M., Norlida M.S., Mohd F.A. The economic well-being of smallholders and challenges during COVID-19 pandemic // Agricultural Economics – Czech, 2022, no. 69(1), рр. 35–44. URL: https://doi.org/10.17221/344/2022-AGRICECON

2. Токаев К.К. Active approach to solving global problems // Global Food Security Summi. Выступление Главы государства. – 2022. URL: https://www.akorda.kz/ru/prezident-kazahstana-prinyal-uchastie-vglobalnom-sammite-po-prodovolstvennoy-bezopasnosti-218855

3. Food security and nutrition in the world. 2022. URL: https://www.fao.org/3/cc0639en/cc0639en.pdf

4. Yehui T., Ramon S. An analysis of factors affecting the profits of new firms in Spain: Evidence from the food industry // Agricultural Economics – Czech, 2022, no. 68(1), рр. 28–38. URL: https://doi.org/10.17221/235/2021-AGRICECON

5. Aggarwal N., Narayanan S. The impact of India’s demonetization on domestic agricultural trade. January 2023. Vol. 105. Р. 316–340. URL: https://doi.org/10.1111/ajae.12317

6. Қaзaқстaн Республикaсының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі. Ұлттық стaтистикa бюросының мәлiметтерi. – 2023. URL: //https://stat.gov.kz.

7. Каримова Ж. Продовольственная безопасность в приоритете государства. – 2022. URL: https://www.caravan.kz/news/prodovolstvennaya-bezopasnost-v-prioritete-gosudarstva-627347/

8. Продовольственная и сельскохозяйственная организация ООН (ФАО): официальный сайт. URL: http://www.fao.org.

9. Horizon Europe. Programme 2023–2024. Food, Bioeconomy, Natural Resources, Agriculture and Environment. European Commission Decision. 2022. URL: https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/docs/2021-2027/horizon/wp-call/2023-2024/

10. Байдыбекова С.К., Сауранбай С.Б., Ермекбаева Д.Д. Аграрный сектор экономики как основа продовольственной безопасности страны // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 4(96). – С. 11–25.

11. Gaffney J. et al. Building bridges between agribusiness innovation and smallholder farmers // Global food security. 2019. Vol. 20. Р. 60–65.

12. Martino V. Five hot topics as US food industry enters 2023. Just Food. URL: https://www.just-food.com/comment/five-hot-topics-as-us-food-industry-enters-2023/

13. Leatitiah L.N., Denis M., Ivan M.M., Yusuf B.B. Food Safety Knowledge, Attitudes and Practices of Food Handlers along the Rice Value Chain of Uganda // Journal of Food Industry. 2022. Vol. 6. No. 1. P. 1–31. URL: https://doi.org/10.5296/jfi.v6i1.19431

14. Азретбергенова Г.Ж. Обеспечение продовольственной безопасности Республики Казахстан в условиях COVID-2019 // Г.Ж. Азретбергенова, А.О. Сыздыкова, Б. Бимендеев // Проблемы агрорынка. – 2021. – № 2. – С. 24.

15. Акимбекова Г.У. Спасти переработчика: как решить проблемы пищевой промышленности Казахстана. URL: https://agroinfo.kz/spasti-pererabotchika-kak-reshit-problemy-pishhevoj-promyshlennostikazaxstana/

16. Касенбаев Г.С., Есполов Т.И., Керимова У.К. Государственное регулирование рынков сельскохозяйственной продукции, сырья и продовольствия в Республике Казахстан // Проблемы агрорынка. – 2021. – № 3. – С. 119.

17. Демченко М. Спасти переработчика / Казахстанская паравда. 6 сентября 2021г. URL:Https://kazpravda.kz/n/pishcheprom-kz-naverstat-upushchennoe/

18. Об утверждении научно обоснованных физиологических норм потребления продуктов питания. Приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 9 декабря 2016 года № 503. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 13 января 2017 года № 14674. – 2022 . URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014674.

19. Токаев К.К. Уроки «трагического января»: единство общества – гарантия независимости // Выступление Главы государства на заседании Мажилиса Парламента Республики Казахстан. URL: https://www.akorda.kz/ru/vystuplenie-glavy-gosudarstva-kk-tokaeva-na-zasedanii-mazhilisa-parlamenta-respublikikazahstan-1104414