Мемлекеттің әлеуметтік саясаты және оның Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейіне әсері

Қазақстанда халықты әлеуметтік қолдау жүйесінің қалыптасу процесі терең әлеуметтік-экономикалық реформалармен байланысты. ҚР-да қабылданған соңғы бағдарламалық құжаттар адами капиталды дамытуға, халықтың өмір сүру сапасы мен деңгейін арттыруға ғана емес, қоғам мүшелерінің әлеуметтік-экономикалық қорғалуын күшейтуге бағытталған. Халықтың өмір сүру сапасын жақсартуға бағытталған барабар әлеуметтік саясатты жүргізу мемлекеттің маңызды функцияларының бірі болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты жұмыссыздық пен халықтың кедейлігі, әлеуметтік теңсіздік мәселелерін, сондай-ақ оңтайландыруға байланысты мемлекеттік саясаттың шараларының әсерін қарастыру болып табылады. Зерттеу әдістері шолу, жалпылау, статистикалық және сандық талдау болды. Зерттеудің ақпараттық базасы отандық әлеуметтік қамсыздандырудың негізгі проблемаларын көрсететін Ұлттық статистикалық бюроның деректерін қамтыды. Зерттеу барысында халықтың табысын арттыру бойынша мемлекеттің бағдарламаларын іске асыру толық нәтиже бермегені анықталды. Жүргізілген зерттеу номиналды табыс динамикасының өсуімен халықтың нақты табысының төмендеуін, ауыл және қала тұрғындарының табыс теңсіздігінің жоғары үлесін көрсетті, бұл жалпы экономикалық өсудің баяулауымен және инфляцияның өсуімен байланысты. Сонымен қатар, зерттеу өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтың жоғары үлесін анықтады, олар өкінішке орай өнімсіз жұмыстармен айналысады, нәтижесінде кедейліктің өсуіне әкеледі. Осы жағдайларды ескеріп халықты әлеуметтік қолдау шараларын жүйелендіру үшін халықтың табысын теңестіретін мемлекеттік жобаларды іске асыру қажет.

1. ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың Қазақстан халқына арнаған жолдауы Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі 1.09.2022. URL: https://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/memleketbasshysy-kasym-zhomart-tokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-2020-zhylgy-1-kyrkuiek (өтініш берілген күн: 09.02.2023)

2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 жарлығы Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1800000636 (өтініш берілген күн: 01.02.2023)

3. ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың Қазақстан халқына арнаған жолдауы Халық бірлігі және жүйелі реформа-ел өркендеуінің берік негізі 01.09.2021. URL: https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysykasym-zhomart-tokaev-kazakstan-halkyna-zholdauyn-zhariyalady-181635 (өтініш берілген күн: 10.02.2023)

4. ҚР Президенті Қ.К. Тоқаевтың Қазақстан халқына арнаған жолдауы Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам. 01.09.2022. URL: https://www.akorda.kz/kz/memleket-basshysy-kasym-zhomarttokaevtyn-kazakstan-halkyna-zholdauy-181416 (өтініш берілген күн: 10.02.2023)

5. Titmuss R.M. Social Policy. An introduction // London: George Allen&Unwin, 1974. URL: wordpress.com

6. Esping-Andersen G. The Three Worlds of Welfare Capitalism // Princeton: Princeton University Press, 1990. URL: https://www.researchgate.net/publication/243774920_The_Three_Worlds_Of_Welfare_Capitalism

7. Дробозина Л.А. Финансы. Денежное обращение. Кредит. Учебник для вузов // М.: Финансы, ЮНИТИ, 2000. – С. 357–360.

8. Benabou R., Ok E.A. Social mobility and the demand for redistribution: The POUM hypothesis // Quarterly Journal of Economics, May 2001. URL: https://rbenabou.scholar.princeton.edu/sites/g/files/toruqf3331/files/rbenabou/files/d8zkmee3.pdf

9. Holzmann R., Jorgensen S. Social risk management: A new conceptual framework for social protection, and beyond // International Tax and Public Finance, 2001. URL: https://www.researchgate.net/publication/5148552_Social_Risk_Management_A_New_Conceptual_Framework_for_Social_Protection

10. Huggett M., Parra J.C. How well does the U.S. social insurance system provide social insurance? // Journal of Political Economy. February 2010. URL: https://ideas.repec.org/a/ucp/jpolec/v118y2010i1p76-112.html

11. Wonik Kim. Social Risk and Social Insurance Political Demand for Unemployment Insurance // Rationality and Society, February 2019. URL: https://www.researchgate.net/publication/270706254_Social_Risk_and_Social_Insurance

12. Ehtisham Ahmad. SOCIAL SECURITY AND THE POOR: Choices for Developing Countries. URL: https://www.jstor.org/stable/3986463

13. Béland D., Cantillon B., Hick R., Moreira A. Social policy in the face of a global pandemic: policy responses to the COVID-19 crisis. URL: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/spol.12718

14. Cai F., Zhang D., Liu Y. The impact of COVID-19 on the Chinese labor market: a comprehensive analysis based on the individual tracking survey. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666933121000484

15. Gentilini U., Almenfi M., Dale P. Social protection and jobs responses to COVID-19: a real-time review of country measures. “Living paper” version // Washington DC: World Bank. URL: https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/33635

16. Wong C., Qian J. COVID-19 highlights need to strengthen China’s social safety net (I): the unemployment insurance scheme. URL: https://research.nus.edu.sg/eai/wp-content/uploads/sites/2/2020/12/EAIBB-No.-1572-COVID-19-and-Chinas-social-safety-net-I-2.pdf

17. Яшина Н.И., Рубцова Е.М., Гришунина И.А., Яшин С.Н. Эффективность финансирования государственных программ как инструмент политики финансовой стабилизации территорий // Региональная экономика и управление. – 2020. – № 4(64). – С.1–16.

18. Малеева Т.М., Овчарова Л.Н., Бркдяк А.Я., Зубаревич Н.В., Пишняк А.И., Попова Д.О., Синявская О.В. Социальная поддержка: уроки кризисов и векторы модернизации // М.: Издательство «Дело» РАНХ. – 2010. – 336 с.

19. Мисихина С.Г. Социальная поддержка уязвимых групп населения // М.: Издательство Института Гайдара. – 2011. – 92 с.

20. Ракитский Б. Социальная защищенность и ее типы // Вопросы экономики. – 1993. – № 7. – С. 5.

21. Сулейманова Г.В. Право социального обеспечения. – Москва: Юрайт, 2016. – С. 19–27.

22. Юдин В.П. Социальная защита: понятие, сущность, границы // Казань, 1995. – 121 с.

23. Татибеков Б. Пути совершенствования системы социального страхования от потери работы // Труд в Казахстане. – 2006. – № 6. – С. 16–17.

24. Sato Y. Administrative evaluation and public sector reform: an analytic hierarchy process approach. URL: https://www.researchgate.net/publication/227804902_Administrative_evaluation_and_public_sector_reform_An_analytic_hierarchy_process_approach

25. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы // Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығының негізгі индикаторлары (2022 ж. IV тоқсан). URL: https://new.stat.gov.kz/industries/labor-and-income/stat-empt-unempl/publications/9211 (өтініш берілген күн: 01.02.2023)

26. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы // Қазақстан Республикасындағы қызметкерлердің саны және жалақысы (2022 ж. IV тоқсан). URL: https://new.stat.gov.kz/industries/labor-and-income/stat-wags/publications/9188/ (өтініш берілген күн: 10.02.2023)

27. Жеке тұлғалардың банкроттығы туралы заң жобасы // URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/pavlodar–zhelezinka/press/news/details/485985?lang=kk&ysclid=ley59syhyc665228097 (өтініш берілген күн: 02.02.2023)

28. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы // Тұрмыс деңгейі статистикасы. URL: https://new.stat.gov.kz/industries/labor-and-income/stat-life/ (өтініш берілген күн: 01.02.2023)

29. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы // Жалақы және еңбек жағдайы. URL: https://new.stat.gov.kz/industries/laborand-income/stat-wags/ (өтініш берілген күн: 10.02.2023)

30. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы. URL: https://stat.gov.kz/industries/labor-and-income/stat-life/publications/9468/ (өтініш берілген күн: 19.02.2023)

31. Агентство по делам государственной службы Казахстана. АДГС РК подвело итоги работы за 2022 год. – 2022. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/qyzmet/documents/details/307381?lang=kk&ysclid=lgahao91lw300464852 (өтініш берілген күн: 01.04.2023)

32. Халықтың табысын арттырудың 2029 жылға дейінгі бағдарламасы. Кешенді жоспарын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 14 сәуірдегі № 218 Қаулысы. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000218#z13 (өтініш берілген күн: 01.03.2023)