Экономикалық күрделілік индексі, оның әсері және жұмыссыздық деңгейімен байланысы

Экономикалық күрделіліктің мәні мынада: біздің заманымыздың кейбір ірі әлеуметтік проблемалары, егер оларды тудыратын жүйелік өзара әрекеттесу жағынан қарасақ, мағыналы бола бастайды. Жүйелік өзара әрекеттесудің мысалы ретінде жұмыссыздық деңгейін қарастыру ұсынылады. Экономикалық күрделілікті талдау көптеген әлеуметтік көрсеткіштерге қолдануға болатын кең шеңберді ұсынады. Әлеуметтік жұмыспен қамтумен байланысты мәселелерге назар аудара отырып, елдің экономикалық күрделілігі мен жұмыссыз халықтың деңгейі арасындағы байланыс туралы гипотеза пайда болды. Талқылау адамдардың білім өндіру процесін қалай бөле алғанын және күрделі өзара тәуелділіктерді ұйымдастыра алғанын зерттеуден басталады, бұл өз кезегінде әдеттен тыс технологияларды жасайды. Бұл зерттеудің мақсаты – экономикалық күрделілік индексі мен жұмыссыз халықтың деңгейі арасындағы байланысқа қатысты гипотезаны дәлелдеу немесе жоққа шығару болып табылады. Корреляциялық-регрессиялық модельдің көмегімен зерттелетін екі көрсеткіш арасындағы жанама байланысты анықтауға мүмкіндік туды, осылайша жоғарыда айтылған гипотезаны растады. Экономикалық күрделілік қазіргі заманның негізгі әлеуметтік мәселелері мен сын-қатерлерін түсіну үшін әлеуетті қуатты парадигманы ұсынады. Қысқасы, даму, технологиялық өзгерулер, теңсіздік, ақаулар, тіпті жұмыссыздық жасырынды жүйелік ара-қатынастардың көрнекті нәтижелері болып келеді. Сондықтан экономикалық күрделілікті зерттеу сұрақтарында атап кеткен ара-қатынастардың құрылымын және олардың түрлі экономикалық-әлеуметтік процесстерді түсіну үшін өте маңызды. Алынған нәтижелер елдердің инновациялық әлеуетін бақылау және болжау және экономикалық өсудің уақыт серпінін түсіндіру үшін экономикалық күрделіліктің әлеуетіне жаңа тұрғыдан қарауға мүмкіндік береді, жұмыссыз халықтың деңгейін жақсартуға және арттыруға жол салуы мүмкін.

1. Arthur W.B. Foundations of complexity economics // Nature Reviews Physics. 2021. No. 3. P. 136–145. URL: https://doi.org/10.1038/s42254-020-00273-3

2. Balland P.A., Broekel T., Diodato D., Giuliani E., Hausmann R., O’Clery N., Rigby D. The new paradigm of economic complexity // Research Policy. 2022. No. 3(51). P. 104450. URL: https://doi.org/10.1016/j.respol.2021.104450

3. Inoua S. A simple measure of economic complexity // Research Policy. 2023. No. 7 (52). P. 104793. URL: https://doi.org/10.1016/j.respol.2023.104793

4. Balsalobre-Lorente D., Nur T., Topaloglu E. E., Evcimen C. Assessing the impact of the economic complexity on the ecological footprint in G7 countries: Fresh evidence under human development and energy innovation processes // Gondwana Research. 2023. URL: https://doi.org/10.1016/j.gr.2023.03.017

5. Бондаренко П.А. Индекс сложности экономики // Видеоматериалы семинара «Рождение и коллапс рынков, создание денег и финансовое акушерство». 2020. URL: https://youtu.be/0Pvk5IMPlSc (дата обращения: 21.07.2023)

6. Сабден О., Адилханов О.Ш. Қазақстанда экспортты әртараптандыруды бағалау // Экономика: стратегия және практика. – 2020. – №1(15). – Б.18–28. URL: https://doi.org/10.51176/JESP/issue_1_T2

7. Mealy P., Doyne Farmer J., Teytelboym A. Interpreting economic complexity // Science advdnces. 2019. No. 5(1). URL: https://doi.org/10.1126/sciadv.aau1705

8. Hidalgo C.A., Hausmann R. The building blocks of economic complexity // Proceedinings of the National Academy of Sciences. 2009. No. 26(106). P. 10570–10575. URL: https://doi.org/10.1073/pnas.0900943106

9. Hausmann R., Hidalgo C.A., Bustos S., Coscia M., Simoes A., Yildirim M. A. The Atlas of Economic Complexity: Mapping Paths to Prosperity // Cambridge: The MIT Press. 2014. P. 369. URL: https://doi.org/10.7551/mitpress/9647.001.0001

10. Acemoglu D., Robinson J.A. Why nations fail: the origins of power, prosperity and poverty. New-York: Crown. 1st ed. 2012. P. 579. URL: https://ia800606.us.archive.org/15/items/WhyNationsFailTheOriginsODaro nAcemoglu/Why-Nations-Fail_-The-Origins-o-Daron-Acemoglu.pdf

11. Пикетти Т. Капитал в XXI веке (пер. с фр. А.Л. Дунаев, науч.ред.пер. А.Ю. Володин). – Москва: Ад Маргинем Пресс, – 2015. – C. 592.

12. Стиглиц Дж. Люди, власть и прибыль: прогрессивный капитализм в эпоху недовольства (пер. с англ. В. Ионова). – Москва: Альпина Паблишер. – 2020. – C. 430.

13. Шайкин Д., Валиева М., Копылова О. Экономическая сложность как один из главных факторов инновационно-технологического развития государства // Экономика и статистика. – 2020. – № 4. – C. 83–89.

14. World Development Report 2019: The Changing Nature of Work. Washington, DC: WorldBank. URL: https://doi.org/10.1596/978-1-4648-1328-3 (accessed: 21.07.2023)

15. Международный валютный фонд. Перспективы мировой экономики: замедление роста, неустойчивый подъем. 2019. URL: https://www.imf.org/ru/Publications/WEO/Issues/2019/03/28/worldeconomic-outlook-april-2019 (дата обращения: 21.07.2023)

16. Қазақстан Республикасы стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің ұлттық статистика бюросы. URL: https://www.stat.gov.kz (өтініш берілген күн: 30.03.2023)

17. Country and Product Complexity Rankings. URL: https://atlas.cid.harvard.edu/rankings (accessed: 13.04.2023)