ЕАЭО-дағы экспорттың Қазақстан экономикасына әсерi

Еуразиялық экономикалық одақтың Қазақстан экономикасындағы орны туралы дау қазіргі геосаяси жағдайларда ерекше өзекті. Кейбір экономистер одақты экономиканың күшейткіші деп, ал басқалары экономиканың дамуын артқа тартатын балласт деп санайды. Қазақстан экономикасы ашық ел, сондықтан экспорт экономиканың дамуында маңызды рөл атқарады. Бұл мақалада жалпы Қазақстан Республикасының ЕАЭО-ға және одаққа кірмейтін елдерге экспорты қандай рөл атқаратынын, сондай-ақ одақтың Қазақстан экономикасын әртараптандыруға қалай әсер еткенін қарастыру мақсаты қойылған. Авторлардың осы тақырып бойынша жүргізген ғылыми әдебиеттерге шолуы Қазақстанның ЕАЭО-дағы сыртқы экономикалық байланыстарын талдауға отандық және шетелдік ғылыми әдебиеттерде жеткілікті көңіл бөлінетінін көрсетті. Алайда авторлар бұл мәселеге қатысты өз көзқарастарын ұсынғысы келді. Біз жалпы экспорттың, сондайақ ЕАЭО-ға кірмейтін елдерге экспорттың әсерімен салыстырғанда ЕАЭО-дағы экспорттың Қазақстанның ЖІӨ-не әсерін талдадық. Сондай-ақ экономикалық одақтың Қазақстан экономикасын әртараптандыруға ықпал еткенін анықтау үшін экспорт құрылымындағы өзгерістерді талдадық. Зерттеу барысында Қазақстан Республикасының Ұлттық статистика бюросының, сондай-ақ Еуразиялық комиссияның статистикасының деректерін пайдалана отырып, салыстыру, ұқсастық, регрессиялық және факторлық талдау әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижелері осы тақырып бойынша қосымша зерттеулерде қолданыла алады

1. El-Agraa А.М. Regional Integration Experience, Theory and Measurement. Palgrave Macmillan UK. 1999. 442 p.

2. Schimmelfennig F. Regional Integration Theory. Oxford University Press. 2022. 45 p. URL: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228637.013.599 (accessed: 22.03.2023)

3. Andrea Bonilla Bolaños. A step further in the theory of regional integration: A look at the Unasur’s integration strategy Sciences de l’Homme et Société // Working Paper 1617 2016. 32 p. URL: https://shs.hal.science/halshs-01315692. (accessed: 22.03.2023)

4. Vinokurov E. Eurasian Economic Union: Current state and preliminary results // Russian Journal of Economics. 2017. Vol. 3. No. 1. P. 54–70. URL: https://doi.org/10.1016/j.ruje.2017.02.004 (accessed: 23.03.2023)

5. Golam M., Monowar M. Eurasian Economic Union: Evolution, challenges and possible future directions // Journal of Urasian Studies. 2018. Vol. 9. No. 2, рp. 163–172. URL: https://doi.org/10.1016/j.euras.2018.05.001 (accessed: 23.03.2023)

6. Yesdauletova A., Yesdauletov A. The Eurasian Union: Dynamics and Difficulties of the Post-Soviet Integration // TRAMES. 2014, no. 1, рp. 3–17.

7. Dragneva R., Wolczuk K. The Eurasian Economic Union Deals, Rules and the Exercise of Power: Russia and Eurasia Programme. Chatham House. 2017, 27 p.

8. Гурский В. Анализ влияния интеграционных процессов в процессе становления Евразийского Экономического Союза на развитие промышленности и промышленную политику государств-членов // Журнал международного права и международных отношений. – 2017. – № 1–2(80–81). – С. 110–121.

9. Медеубаева Ж.М. Оценка участия Республики Казахстан в ЕАЭС казахстанскими экспертами // Постсоветские исследования. – 2020. – № 8. – С. 641–650.

10. Мухамедиев Б.М., Темербулатова Ж.С., Иляшова Г.К. Влияние Евразийского экономического союза на торговлю Казахстана: оценка воздействия с использованием метода синтетического контроля // Economics: the strategy and practice. 2020. No. 15(2). P. 55–64.

11. Темирова А.Б., Абдимомынова А.Ш. Конкурентоспособность экономики Казахстана в рамках ЕАЭС // Торговая политика. – 2018. – No. 1(13). – С. 23–31.

12. Мигранян А.А. Казахстан в ЕАЭС: торгово-экономические эффекты // Вестник Института экономики Российской академии наук. – 2019. – № 4. – С. 134–153.

13. Статистика внешней и взаимной торговли // Евразийская экономическая комиссия. URL: http://www.eurasiancommission.org/ru/act/integr_i_makroec/dep_stat/tradestat/time_series/Pages/default.aspx (дата обращения: 22.03.2023)

14. Foreign trade turnover of the Republic of Kazakhstan // Bureau of national statistics agency for strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan. URL: https://stat.gov.kz/en/industries/economy/foreign-market/publications (accessed: 13.04.2023)

15. Main socio-economic indicators of the Republic of Kazakhstan // Bureau of national statistics agency for strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan. URL: https://stat.gov.kz (accessed: 13.04.2023)