Тау-кен металлургия секторын көміртексіздендіру: Қазақстан тәжірибесi

Халықаралық позициясын нығайту үшін Қазақстан қабылданған ұзақ мерзімді төмен көміртекті даму стратегиясы аясында экономикалық көміртексіздендіруге көшуді өзектендіреді. Бұл мақалада атмосфераны еңқатты ластаушылардың бірі – тау-кен металлургия саласын көміртексіздендірудің өзекті мәселелері зерттелген. Зерттеуде жалпы ғылыми әдістер, соның ішінде сипаттамалық әдіс, ретроспективті және себеп-салдарлық талдау, жалпылау және ашық баспасөзде ұсынылған бастапқы статистикалық деректерді құрылымдау әдістері қолданылды. Экономикалық және саяси сын-тегеуріндердің қазіргі жағдайында жаңартылатын энергия көздеріне инвестициялардың өсуі экологиялық көрсеткіштерге қол жеткізуге емес, энергетикалық шикізатты импорттаушы елдердің энергия қауіпсіздігін арттыруға деген ұмтылысын көрсететіні анықталды. ESG қағидаттарын игеру кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін және орнықты дамудың ішкі өндірістік мақсаттарының басымдығын қамтамасыз ететін басты факторға айналатыны негізделді. Зерттеуде өнеркәсіптік кәсіпорындардың төмен көміртекті даму стратегиясында ең жақсы қолжетімді әдістемелерді пайдалану перспективалары талданады. Авторлар көміртегі бейтараптығына қол жеткізу мемлекеттен энергия өндірудің негізгі көзі ретінде көмір өндіруге жүйелі көзқарас қабылдауды талап етеді деген қорытындыға келеді. Орта және ұзақ мерзімді перспективада Қазақстанның тау-кен металлургия секторын көміртексіздендіруді ынталандыратын институционалдық шаралар энергия тиімділігін арттырып, өнеркәсіптік кәсіпорындардың жаңартылатын энергетикаға көшуін жеделдететіні көрсетілген. Қазақстанның үлгісі көміртексіздендірудің түрлі тетіктерін игеру, орнықты даму туралы ақпаратты айқындау және ESG-тәуекелдерді есепке алу арқылы халықаралық нарықта тау-кен металлургия кәсіпорындарының қатысуын кеңейтетін елдерге пайдалы болуы мүмкін.

1. Указ Президента Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 121 «Об утверждении Стратегии достижения углеродной нейтральности Республики Казахстан до 2060 года». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2300000121/info (дата обращения: 10.04.2023)

2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 июля 2022 года № 482 «Об утверждении Концепции инвестиционной политики Республики Казахстан до 2026 года». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000482 (дата обращения: 14.04.2023)

3. Mufan Z., Ziyan G., Yong G., Chaohui L., Xue R. Exergy analysis of embodied natural resources use in China and its driving factors: from a production perspective // Journal of Cleaner Production. June 2022, no. 354, р. 131721. URL: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.131721.

4. Khanna R.A., Li Y., Mhaisalkar S., Kumar M., Liang L.J. Comprehensive energy poverty index: Measuring energy poverty and identifying micro-level solutions in South and Southeast Asia // Energy Policy. 2019, no. 132(C), рр. 379–391. URL: https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.05.034.

5. Nwaila G.T., Frimmel H.E., Zhang S.E., Bourdeau J.E., Tolmay L.C.K., Durrheim R.J., Ghorbani Y. The minerals industry in the era of digital transition: An energy-efficient and environmentally conscious approach // Resources Policy. September 2022, no. 78, р. 102851. URL: https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2022.102851.

6. Hinings B., Gegenhuber T., Greenwood R. Digital innovation and transformation: an institutional perspective // Information and Organization. 2018, no. 28(1), рр. 52–61. URL: https://doi.org/10.1016/j.infoandorg.2018.02.004.

7. Al Rawashdeh R., Campbell G. Mineral policy in the Gulf Cooperation Council (GCC) countries: The case of Saudi Arabia // The Extractive Industries and Society. 2022, March, р. 101042. URL: https://doi.org/10.1016/j.exis.2021.101042.

8. Guo J., Zhou Y., Ali S., Shahzad U., Cui L. Exploring the role of green innovation and investment in energy for environmental quality: an empirical appraisal from provincial data of China // Journal of Environmental Management. 2021, no. 292(1), р. 112779. URL: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2021.112779.

9. Harpprecht C.I., Oers L.F.C.M., Northey S.A., Yang Y., Steubing B.R.P. Environmental impacts of key metals’ supply and low carbon technologies are likely to decrease in the future // Journal of Industrial Ecology. 2021, рр. 1–17. URL: https://doi.org/10.1111/jiec.13181.

10. Суйеубаева С.Н., Варавин Е.В., Козлова М.В., Бетимбаева И.Б. Инвестиции в возобновляемые источники энергии как рычаг достижения целей устойчивого развития Республики Казахстан // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 2(94). – С. 89–99. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-2-89-99.

11. Данные Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz (дата обращения: 21.12.2021)

12. Горно-металлургический комплекс: итоги 2022 г. 26% промышленного производства в республике обеспечивает ГМК РК. URL: https://metalmininginfo.kz/archives/9255 (дата обращения: 23.04.2023)

13. Более четверти всей промышленности республики держится на секторе добычи и переработки металлов. URL: https://ranking.kz/digest/industries-digest/bolee-chetverti-vsey-promyshlennosti-respubliki-derzhitsya-na-sektore-dobychi-i-pererabotki-metallov.html (дата обращения: 17.03.2023)

14. 8-е национальное сообщение и 5-й двухгодичный доклад Республики Казахстан Рамочной Конвенции ООН об изменении климата. – Астана, 2022. – 491 стр.

15. Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 19 июля 2021 года № 260 «Об утверждении перечня бенчмарков в регулируемых секторах экономики». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2100023621 (дата обращения: 17.03.2023)

16. Несбалансированное планирование энергетики Казахстана серьёзно угрожает электроснабжению промышленности и населения. Официальный сайт мониторингового агентства Energyprom.kz . URL: https://www.energyprom.kz/ru/a/monitoring/nesbalansirovannoe-planirovanie-energetiki-kazahstana-seryozno-ugrozhaet-elektrosnabzheniyu-promyshlennosti-i-naseleniya (дата обращения: 13.08.2023)

17. Coal. Analysis and forecast to 2025. IEA. URL: https://iea.blob.core.windows.net/assets/91982b4e-26dc-41d5-88b1-4c47ea436882/Coal2022.pdf.

18. Экспорт угля сократился на 20% в натуральном выражении и на 19% в денежном. Официальный сайт мониторингового агентства Energyprom.kz. URL: https://www.energyprom.kz/ru/a/monitoring/eksport-uglya-sokratilsya-na-20-v-naturalnom-vyrazhenii-i-na-19-v-denezhnom (дата обращения: 09.09.2023)

19. На пути к декарбонизации: повестка горно-металлургической отрасли Казахстана. Информационный портал по «зеленой» экономике. URL: https://qazaqgreen.com/journal-qazaqgreen/analitycs/597/ (дата обращения: 12.08.2023)

20. Best Available Techniques (BAT): Reference Document for Iron and Steel Production // Industrial Emissions Directive 2010/75/EU (Integrated Pollution Prevention and Control). URL: https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC69967 (дата обращения: 02.08.2023)

21. Экологический кодекс Республики Казахстан. Кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК. URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400 (дата обращения 13.04.2023)

22. Aubakirova G.M., Rudko G.I., Issatayeva F.M., Mazhitova S.K. Towards the Issue of Kazakhstan Economy Decarbonization // Вестник Карагандинского университета. Серия Экономика. – 2022. – № 3(107). – С. 5–15. URL: https://doi.org/10.31489/2022Ec3/5-14.

23. Водород в Казахстане: потенциальные направления развития. Немецкое энергетическое агентство dena и Представительство Германской экономики в Центральной Азии. – Алматы, 2022. – 24 с.

24. Постановление Правительства Республики Казахстан от 19 апреля 2023 года № 313 «Об утверждении обновленного национального вклада Республики Казахстан в глобальное реагирование на изменение климата». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000313/history (дата обращения: 08.09.2023)