Дағдарысты басқару жағдайындағы авиакомпанияларды басқару есебінің құрылымы

Әлемдік экономиканың негізгі секторларының бірі бола отырып, қазіргі заманғы авиациялық нарық көптеген қиындықтарға тап болады. Бұл факторлар авиакомпаниялардың технологиялық инновациялар мен экологиялық тәжірибелердің тұрақтылығына деген ұмтылыстан экономикалық және саяси дағдарыстарға дейінгі операциялық қызметіне әсер етеді. Саланың күрделілігі мен серпінділігін ескере отырып, авиакомпания ресурстарын тиімді басқару басымдыққа ие болады және бұл тұрғыда басқару есебі шешуші рөл атқарады. Зерттеу тақырыбының өзектілігі бірнеше негізгі ойлармен анықталады. Ең алдымен, әлемдік дағдарыстардан, сондай-ақ COVID-19 пандемиясының зардаптарынан туындаған тұрақсыз экономикалық жағдай авиациядағы дағдарысты басқару тетіктеріне жаңа талаптар қойды. Басқарушылық есеп авиакомпания менеджерлерін дағдарыс жағдайында негізделген шешімдер қабылдау үшін қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді. Басқарушылық есеп құрылымының өзіндік ерекшеліктері бар. Мұндай зерттеу әлсіз буындарды анықтауға, ықтимал тәуекелдерді анықтауға және олардың бәсекеге қабілеттілігі мен сыртқы күйзелістерге төзімділігін арттыру үшін авиакомпаниялардағы басқарушылық есеп жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік береді. Зерттеудің мақсаты – бухгалтерлік есеп процедураларын оңтайландыру бойынша ұсыныстар беру мақсатында дағдарысты басқару жағдайында авиакомпанияларды басқару есебінің құрылымын зерттеу. Зерттеудің практикалық маңыздылығы мынада: бұл зерттеу қазақстандық авиакомпанияларға бейімделуге немесе қолдануға болатын тәжірибелер мен әдістемелер туралы түсінік бере алады. Зерттеу әдістері: талдау, қаржылық есептілікті талдау, салыстырмалы талдау, әдебиеттерді зерттеу

1. Зубарева Л.В., Пучкова Н.В. Управленческий учет затрат как составляющая контроллинга деятельности авиапредприятий. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/upravlencheskiy-uchet-zatrat-kaksostavlyayuschaya-kontrollinga-deyatelnosti-aviapredpriyatiy (дата обращения: 30.09.2023)

2. Emsley D., Kidon F. The relationship between trust and control in international joint ventures: aviation industry data. Modern Accounting Research. 2007, no. 24, pp. 829–858. URL: https://doi.org/10.1506/car.24.3.7

3. Hasniza Haron N., Kamal Abdul Rahman I., Smith M. Management accounting practices and the turnaround process. Asian Review of Accounting. 2013, no. 2, pp. 100–112. URL: https://doi.org/10.1108/ARA-01-2012-0001

4. Hassan S., Jati M.K.K., Lazan R.M. Transformational leadership and the use of Management Accounting Information System in the Aviation Industry // IEEE 2012 Symposium on Humanities: Scientific and Engineering Studies. Kuala Lumpur, Malaysia. 2012, no. 5, pp. 1421–1426. URL: https://www.sci-hub.ru/10.1109/shuser.2012.6268828

5. Bromwich M. Thoughts on Management Accounting and Strategy. Pacific Accounting Review. 1999, no. 2, pp. 41–48. URL: https://www.researchgate.net/publication/228301290_Thoughts_on_Management_Accounting_and_Strategy

6. Kim Ling Sim, Chang Joon Song, Larry N. Killough. Achievements in the field of management accounting // Asian Review of Accounting. 2017, no. 11, pp. 50–62. URL: https://www.researchgate.net/publication/235288947_Service_quality_service_recovery_and_financial_performance_An_analysis_of_the_US_airline_industry

7. Denton L. Collins, Francisco J. Román, Hung C. Chan. An Empirical Investigation of the Relationship between Profitability Persistence and Firms’ Choice of Business Model: Evidence from the U.S. Airline Industry // Journal of Management Accounting Research. 2011, no. 3, pp. 37–70. URL: https://www.researchgate.net/publication/228300862_An_Empirical_Investigation_of_the_Relationship_Between_Profit_Margin_Persistence_and_Firms’_Choice_of_Business_Model_Evidence_from_the_US_Airline_Industry

8. Borhan Omar Ahmed Al-dalaien, Amgad S.D. Khaled, Eissa A. Al-Homaidi, Basman Omar Ahmed Aldalaeen. The impact of management accounting techniques on the organisational performance: a study of selected companies of Jordan. 2022, no. 7, pp. 348–366. URL: https://www.researchgate.net/publication/349207773

9. Neiman K. Preliminary management decisions in inter-organizational relations: a case study in the aviation industry // Vienna University of Economics and Business, Institute of Strategic Management and Management Control, Nordbergstr. 2010, no. 15, pp. 56-62. URL: https://www.semanticscholar.org/paper/Ex-ante-governance-decisions-in-relationships%3A-A-in-Neumann/c48c6ed62058d44759e2a7e61f5a527c8a2dd72c

10. Labro E. On introducing additional measures into Management Accounting Studies: Process considerations based on two constructive case studies // Turku School of Economics and Business Administration. Tero-Seppo Tuomela. 2001, no. 5, pp. 409–442. URL: https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers.aspx?ReferenceID=1447007

11. Mudde Paul A., Sopariwala Parvez E. Examining Southwest Airlines’ Strategic Execution: A Strategic Variance Analysis // Management Accounting Quarterly. 2008, no. 9, pp. 20–32. URL: https://www.researchgate.net/publication/285201547_Examining_Southwest_Airlines’_strategic_execution_a_strategic_variance_analysis

12. Rose P. Integrated Performance Measurement System: Conclusions from the Aircraft Maintenance Application // Faculty of Accounting and Finance, University of Auckland. 2001, no. 11, pp. 75–86. URL: https://www.academia.edu/51787060/Integrated_performance_measurement_design_insights_from_an_application_in_aircraft_maintenance

13. Yorsinen E. Account management: case studies related to the airline crash. Lancaster University School of Management. 2009, no. 7, pp. 3–38. URL: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1517023

14. Messner M. Does the industry matter? How the industry context shapes the practice of management accounting // School of Management, University of Innsbruck. Universitätsstraße. 2016, no. 5, pp. 101–118. URL: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2666136

15. Keith M. An approach with a description of guilt to apologetic crisis management: Consistent apologies of United Airlines // School of Communications of Western Michigan University. 2020, no. 6, pp. 49–56. URL: https://www.researchgate.net/publication/354127334_A_blame_narrative_approach_to_apologetic_crisis_management_The_serial_apologiae_of_United_Airlines

16. Stephen W. Wang. Modeling the airline’s crisis management capabilities: brand attitude, brand credibility and intentions // Solent University School of Business, Law and Communications. East Park Terrace, Southampton, SO14 0YN. United Kingdom. 2019, no. 7, pp. 96–117. URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32863621/

17. British Airways. URL: https://britishair.com.ru/ (accessed: 30.09.2023)

18. FLYDUBAI. URL: https://www.flydubai.com/ru/ (accessed: 30.09.2023)

19. Lufthansa. URL: https://www.lufthansa.com/kz/ru/homepage (accessed: 30.09.2023)

20. Air France-KLM. URL: https://wwws.airfrance.fr/en (accessed: 30.09.2023)

21. Финансовая отчетность АО «Air Astana». URL: https://airastana.com/Portals/2/About-Us/Corporate-Governance/Financial-Statements/Financial-Statements-RU/FS%20KZT%20final.pdf?ver=2021-06-07-031542-830 (дата обращения: 30.09.2023)