Қазақстандағы экономика мен инновациялық дамуға цифрлық бизнестің әсерi

Бұл зерттеудің мақсаты бизнестегі цифрлық трансформация процестерінің Қазақстан Республикасындағы экономикалық көрсеткіштерге және инновациялық дамуға әсерін талдау. Осы мақсатқа жету үшін 2013–2022 жж. арналған деректер пайдаланылды және статистикалық талдау әдістері қолданылды. Зерттеу әдістемесі шеңберінде кәсіпорындардың цифрлық белсенділік деңгейін талдау, сондай-ақ инновациялық белсенділік көрсеткіштерін бағалау жүргізілді. Статистикалық модельдер цифрлық трансформацияның экономика мен инновацияға әсерін зерттеу үшін қолданылды. Кәсіпорынның ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану деңгейі, интернет-ресурстарға қолжетімділік, фирмалардың онлайн режимінде тапсырыстарды орналастыру мен қабылдауға қатысуы талдаудағы басты көрсеткіштер болды. Сонымен қатар жалпы ішкі өнімдегі инновациялық өнімнің үлесі ескерілген. Алынған нәтижелер Қазақстандағы кәсіпорындарды цифрландыру үдерісіндегі оң үрдістерді көрсетеді. ЖІӨ-мен өлшенетін цифрлық трансформацияның экономикаға әсері инновацияларға әсер етумен салыстырғанда азырақ байқалды. Цифрландырудың бизнеске статистикалық маңызды әсерін көрсететін Интернетке қол жеткізу және АКТ пайдалану сияқты негізгі көрсеткіштер анықталды. Зерттеу цифрландыру арқылы инновацияларды ынталандыру, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамытуды қолдау, Қазақстан Республикасында цифрлық және инновациялық дамуды қолдау бойынша мониторинг және реттеу сияқты бірқатар шараларды ұсынады

1. Ghobakhloo M. Industry 4.0, digitization, and opportunities for sustainability // Journal of cleaner production. 2020. Vol. 252. P. 119869. URL: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119869

2. Goralski M.A., Tan T.K. Artificial intelligence and sustainable development // The International Journal of Management Education. 2020. Vol. 18. No 1. P. 100330. URL: https://doi.org/10.1016/j.ijme.2019.100330

3. O’Donovan N. From knowledge economy to automation anxiety: a growth regime in crisis? // New olitical economy. 2020. Vol. 25. No. 2. P. 248–266.

4. Brynjolfsson E. ICT, innovation and the e-economy // EIB papers. 2011. Vol. 16. No. 2. P. 60–76. URL: http://hdl.handle.net/10419/54668

5. Teece D.J. Profiting from innovation in the digital economy: Enabling technologies, standards, and licensing models in the wireless world // Research policy. 2018. Vol. 47. No. 8. P. 1367–1387. URL: https://doi.org/10.1016/j.respol.2017.01.015

6. Kim S., Choi B., Lew Y.K. Where is the age of digitalization heading? The meaning, characteristics, and implications of contemporary digital transformation // Sustainability. 2021. Vol. 13. No. 6. P. 8909. URL: https://doi.org/10.3390/su13168909

7. Bleicher J., Stanley H. Digitization as a catalyst for business model innovation a three-step approach to facilitating economic success // Journal of Business Management. 2017. Vol. 12. P. 62–71.

8. Berdykulova G.M.K., Sailov A.I.U., Kaliazhdarova S.Y.K., Berdykulov E.B.U. The emerging digital economy: case of Kazakhstan // Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2014. Vol. 109. P. 1287–1291. URL: https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.12.626

9. Alibekova G., Medeni T., Panzabekova A., Mussayeva D. Digital transformation enablers and barriers in the economy of Kazakhstan // The Journal of Asian Finance, Economics and Business (JAFEB). 2020. Vol. 7. No. 7. P. 565–575. URL: https://doi.org/10.13106/jafeb.2020.vol7.no7.565

10. Barmuta K.A., Akhmetshin E.M., Andryushchenko I.Y., Tagibova A.A., Meshkova G.V., Zekiy A.O. Problems of business processes transformation in the context of building digital economy // Entrepreneurship and Sustainability Issues. 2020. Vol. 8. No. 1. P. 945. URL: http://doi.org/10.9770/jesi.2020.8.1(63)

11. Afonasova M.A., Panfilova E.E., Galichkina M.A., Ślusarczyk B. Digitalization in economy and innovation: The effect on social and economic processes // Polish journal of management studies. 2019. Vol. 19. No. 2. P. 22–32. URL: https://doi.org/10.17512/pjms.2019.19.2.02

12. Ahmad N., Schreyer P. Are GDP and productivity measures up to the challenges of the digital economy? // International Productivity Monitor. 2016. Vol. 30. No. 4.

13. Watanabe C., Naveed K., Tou Y., Neittaanmäki P. Measuring GDP in the digital economy: Increasing dependence on uncaptured GDP // Technological Forecasting and Social Change. 2018. Vol. 137. P. 226–240.

14. Ansong E., Boateng R. Surviving in the digital era – business models of digital enterprises in a developing economy // Digital Policy, Regulation and Governance. 2019. Vol. 21. No. 2. P. 164–178. URL: https://doi.org/10.1108/dprg-08-2018-0046

15. Stunkel K.R. Vital standard and life economy: The economic thought of Lewis Mumford // Journal of Economic Issues. 2006. Vol. 40. No. 1. P. 113–133.

16. Evangelista R., Guerrieri P., Meliciani V. The economic impact of digital technologies in Europe // Economics of Innovation and new technology. 2014. Vol. 23. No. 8. P. 802–824. URL: https://doi.org/10.1080/10438599.2014.918438

17. Magazzino C., Porrini D., Fusco G., Schneider N. Investigating the link among ICT, electricity consumption, air pollution, and economic growth in EU countries //Energy Sources, Part B: Economics,Planning, and Policy. 2021. Vol. 16. No. 11–12. P. 976–998. URL: https://doi.org/10.1080/15567249.2020.1868622

18. Huđek I., Tominc P., Širec K. The impact of social and cultural norms, government programs and digitalization as entrepreneurial environment factors on job and career satisfaction of freelancers// Sustainability. 2021. Vol. 13. No. 2. P. 779. URL: https://doi.org/10.3390/su13020779

19. Bezrukov N., Huk L., Chmil H., Verbivska L., Komchatnykh, O., Kozlovskyi Y. Digitalization as a trend of modern development of the world economy // WSEAS Transactions on Environment and Development. 2022. Vol. 18. P. 120–129.

20. Bureau of national statistics of the Agency for strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhstan. URL: https://stat.gov.kz/ (accessed: 01.10.2023)

21. Purwanto A. Education research quantitative analysis for little respondents: comparing of Lisrel, Tetrad, GSCA, Amos, SmartPLS, WarpPLS, and SPSS // Journal Studi Guru Dan Pembelajaran. 2021. No. 4(2).