Университеттердің инновациялық қызметін дамыту: отандық және халықаралық тәжірибе

Қазақстан Республикасында индустриялық-инновациялық дамудың 2020–2025 жж. арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды, оның мақсаты ішкі және сыртқы нарықтарда өңдеу өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізу. Зерттеудің мақсаты экономиканы жаңғырту контексінде оның тұрақтылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қазіргі заманғы қазақстандық жоғары білім беру жүйесінің ал-дында тұрған міндеттерді айқындау. Осыған байланысты инновациялық компонентке ерекше назар аударылады. Мақалада әлемдік тәжірибені зерттеу негізінде Қазақстан университеттеріндегі инновациялық қызметке кедергі келтіретін негізгі мәселелер анықталды және оларды жеңу бойынша ұсыныстар жасалды. Жаһандық деңгейде ашылулар мен бәсекелестіктің қарқыны күшейген сайын, университеттер кәсіпкерлікті, инновациялық ойлауды ынталандыратын мәдениетті қалыптастырады. Студенттер оқытушылардың жетекшілігімен әлеуметтік кәсіпкерлікке қатыса отырып, қоғамды жақсы жаққа өзгертуге ұмтыла отырып, стартаптарды белсенді дамытуда. Сонымен қатар университеттердің инновациялық қызметі жетекші компаниялармен, ғылыми-зерттеу институттарымен серіктестік орнатумен қатар жүреді. Мақалада АҚШ-тың жетекші университеттерінің (Джонс Хопкинс Университеті, Стэнфорд университеті және Массачусетс технологиялық университеті), сондай-ақ Қазақстан университеттерінің инновациялық белсенділігін арттыру үшін Орталық және Шығыс Еуропа, Токио (Жапония) университеттерінің тәжірибесі ұсынылған. Зерттелетін мәселелерді ашу үшін талдау мен синтездеудің, логикалық ойлаудың, жинақталған материалды жүйелеу мен жалпылаудың дәстүрлі әдістері қолданылды.

1. В Казахстане увеличится финансирование науки за счет недропользователей. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/energo/press/news/details/206658?lang=ru (дата обращения: 10.05.2022)

2. Leading countries by R&D spending worldwide. 2022. URL: https://www.statista.com/statistics/732269/worldwide-research-and-development-share-of-gdp-top-countries/ (accessed: 05.05.2022)

3. National Center for Science and Engineering Statistics. URL: https://ncses.nsf.gov/surveys/higher-education-research-development/2021 (accessed: 05.01.2023)

4. Ицкович Г. Модель тройной спирали // Инновации. – 2011. – № 4. – С. 5–10.

5. Cai Y., Lattu A. Triple Helix or Quadruple Helix: Which Model of Innovation to Choose for Empirical Studies? // Springer. 2021. URL: https://link.springer.com/article/10.1007/s11024-021-09453-6 (accessed: 05.01.2023)

6. Алмазов Р. Исследовательский университет – мировой тренд развития образования и науки // Казахстанская правда. – 2021. – № 15(14 июня). – С. 7–8.

7. Казахстанские вузы и НИИ будут совместно вести исследования и подготовку кадров. URL: https://www.inform.kz/ru/kazahstanskie-vuzy-i-nii-budut-sovmestno-vesti-issledovaniya-i-podgotovku-kadrov_a3894087 (дата обращения: 03.05.2022)

8. Байтанаева Б.А., Калиева А.Е., Сатылхан Б. КазНУ имени аль-Фараби – университет, устремленный в будущее // Qazaq bilimi. – 2023. – № 02(65). – С. 25–26.

9. Уникальный образовательный хаб по космическим технологиям открылся в Туркестане. URL: https://www.kaznu.kz/ru/166/page/ (дата обращения: 30.09.2022)

10. Научно-техническое обеспечение энергоснабжения транспортировки нефти и нефтесмесей по нефтепроводным маршрутам АО «КазТрансОйл». URL: https://satbayev.university/ru/nauchnye-proekty (дата обращения: 13.05.2022)

11. Антонов А.Г., Помогаева К.Ю. Инновационная спираль // Московский экономический журнал. – 2019. – № 5. – С. 136–142.

12. National Center for Science and Engineering Statistics. URL: https://ncses.nsf.gov/pubs/nsf22311 (accessed: 05.01.2023)

13. Караяннис Э., Григорудис Э. Четырехзвенная спираль инноваций и «умная специализация»: производство знаний и национальная конкурентоспособность // Форсайт. – 2016. – Т. 10. – № 1. – С. 31–42.

14. Johns Hopkins leads nation in research spending for 41st consecutive year. URL: https://hub.jhu.edu/2021/02/09/nsf-research-development-funding-rankings-2019/ (accessed: 13.05.2022)

15. The MIT community is driven by a shared purpose: to make a better world through education, research, and innovation. URL: https://www.mit.edu/about/#:~:text=The%20MIT%20community%20is%20driven,of%20where%20they%20come%20from (accessed: 10.05.2022)

16. Кузнецов Е.Б., Энговатова А.А. Университеты 4.0: точки роста экономики знаний в России // Инновации. – 2016. – № 5(211). – C. 3–7.

17. Stanford research is remarkable in both and depth. Science, Technology, Engineering and Math (STEM) // Research and innovation. URL: https://facts.stanford.edu/research/ (accessed: 10.05.2022)

18. Michael T. Nietzel. Top 25 American Universities For R And D Spending; Johns Hopkins #1 Again. URL: https://www.forbes.com/sites/michaeltnietzel/2022/12/17/the-top-25-american-universities-based-on-r-and-d-spending-johns-hopkins-again-heads-the-list/?sh=4b950fb47a05 (accessed: 12.02.2023)

19. Bachmann P., Frutos-Bencze D. R&D innovation efforts during the COVID-19 pandemic: The role of universities // Journal of Innovation and Knowledge. 2022. Vol. 7. No. 4. P. 1–13. URL: 10.1016/j.jik.2022.100238

20. How the University of Tokyo supports startups. URL: https://www.u-tokyo.ac.jp/focus/en/features/z1304_00095.html (accessed: 10.05.2022)

21. Guangli Zhou, Qiang Zha. The Transformation of China’s Key Science and Technology Universities in the Move to Mass Higher Education // Frontiers of Education in China. 2010. No. 5(4). P. 531–557. URL: https://doi.org/10.1007/s11516-010-0115-x

22. Cheng Yu, Hu Meidong. Spending on R&D in China hits new high // China Daily. 2023. URL: https://www.chinadaily.com.cn/a/202301/21/WS63cb1f80a31057c47ebaaeed.html (accessed: 12.02.2023)

23. Jahanian F. 4 ways universities are driving innovation. URL: https://www.weforum.org/agenda/2018/01/4-ways-universities-are-driving-innovation/ (accessed: 10.05.2022)

24. Boh W.F., De-Haan U., Strom R. University technology transfer through entrepreneurship: faculty and students in spinoffs // The Journal of Technology Transfer. 2016. No. 41(4). P. 661–669. URL: https://doi.org/10.1007/s10961-015-9399-6