Тұрақты даму концепциясы: аймақтық деңгейде жүзеге асыру мүмкіндіктері (Шығыс Қазақстан облысының мысалы негізінде)

Аумақтың тұрақты дамуы экономика мен әлеуметтік саладағы дағдарыстық жағдайлардан шығуға мүмкіндік береді. Тұрақты даму концепциясының мәні экономикалық қызмет үшін қажетті қоршаған ортаның сапасын және адамдардың өмір сүру сапасын сақтауға бағытталған экологиялық тұрақтылық арасындағы теңгерімді білдіретін «үш жақты қорытынды» тұжырымдамасынан туындайды; адам құқықтары мен теңдігін, мәдени әртүрлілікті, нәсіл мен дінді құрметтеуді қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік тұрақтылық; табиғи, әлеуметтік және адами капиталды қолдау үшін қажетті экономикалық тұрақтылық табыс пен өмір сүру деңгейіне сәйкес келеді. Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстан аймақтарының ерекшеліктерін көрсететін аумақтың тұрақты дамуын бағалау тәсілін әзірлеу, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысының (ШҚО) мысалында ұсынылған әдістемені сынау. Мақала авторлары осы зерттеуде дедукция және индукция әдістерін, зерттеу объектісін зерттеуге кешенді көзқарас, жалпы экономикалық талдау әдістері – салыстыру, орташа мәндер, факторлық талдау әдістеріне негізделген. Шығыс Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық және экологиялық дамуын талдау нәтижесінде авторлар аймақтың әлеуметтік-экономикалық аспектілерінің көрсеткіштері салыстырмалы түрде қанағаттанарлық жағдайда екенін анықтады. Өңір экономикасы негізінен индустриялық бағыттағы өңірлер арасында жетекші орын алады. Сонымен қатар, табиғи әлеуетті пайдалану салыстырмалы түрде аграрлық-бағдарланған экономикасы бар өңірлер фонында аймаққа берік позицияны иеленуге мүмкіндік береді. Дегенмен, тұрақты дамудың экологиялық құрамдас бөлігін талдау аймақтың экономикалық және әлеуметтік дамуы бойынша салыстырмалы түрде жоғары көрсеткіштері экологиялық әлеуеттің құндылығын ескермеу арқылы мүмкін болғанын көрсетті. Демек, өңірдің қазіргі дамуы тұрақты даму тұжырымдамасының қағидаттарына қайшы келеді. Осыған байланысты осы тенденцияны еңсеруге бағытталған саясатты іске асыру үшін мемлекеттік реттеу тетіктерін құру қажет. Зерттеу нәтижелері бойынша авторлар аумақты тұрақты дамыту мақсаттарын іске асыру механизмін жетілдіру бойынша практикалық ұсыныстарды ұсынды.

1. Transforming our world: The 2030 Agenda for Sustainable Development. URL: https://sdgs.un.org/2030agenda (accessed: 27.09.2023)

2. Третьякова Е., Миролюбова Т., Мыслякова Ю., Шамова Е. Методический подход к комплексной оценке устойчивого развития региона в условиях экологизации экономики // Вестник Уральского федерального университета. Серия Экономика и управление. – 2018. – № 17(4). – С. 651–669.

3. KITCASP. Key Indicators of Territorial Cohesion and Spatial Planning. URL: https://www.researchgate.net/publication/323964069_Key_Indicators_of_Territorial_Cohesion_and_Spatial_Planning (accessed: 30.09.2023)

4. Axelsson R., Angelstam P., Elbakidze M., Stryamets N., Johansson K.-E. Sustainable «Development and Sustainability: Landscape Approach as a Practical Interpretation of Principles and Implementation Concepts» // Journal of Landscape Ecology. 2011, no. 4, pp. 5–30.

5. Slimane M. Role and relationship between leadership and sustainable development to release social, human, and cultural dimension // Procedia-Social and Behavioral Sciences. 2012, vol. 41, pp. 92–99.

6. Qu Y., Li M., Quin L. Environmental practice and its effect on the sustainable development of ecoindustrial parks in China // International Journal of Sustainable Development and Planning. 2015, vol. 10(5), pp. 685–700.

7. Guijarro F., Poyatos J. Designing a sustainable development goal index through a Goal programming model: The case of EU-28 countries // Sustainability. 2018, vol. 10(9), pp. 31–67.

8. Sathaye J., Najam A., Cocklin C., Heller V., Lecocq F., Llanes-Regueiro J., Pan J., Petschel-Held G., Rayner S., Robinson J., Schaeffer R., Sokona Y., Swar R., Winkler H. Sustainable Development and Mitigation in Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of Working Group III to the 4th Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change // Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. 2007, pp. 691–743.

9. Sala S., Ciuffo B., Nijkamp P. A systemic framework for sustainability assessment // Ecological Economics. 2015, vol. 119, pp. 314–325.

10. Guijarro F., Poyatos J. Designing a sustainable development goal index through a Goal programming model: The case of EU-28 countries // Sustainability. 2018, vol. 10(9), pp. 31–67.

11. Kapur R. Natural resources and environmental issues // Journal of Ecosystem & Ecography. 2016, vol. 6(2), pp. 1–4.

12. Вопросы реализации целей устойчивого развития в Казахстане и добровольный национальный обзор РК. Институциональные основы и методические подходы реализации целей устойчивого развития в Казахстане. URL: https://www.unescap.org/sites/default/files/4.%20Kazakhstan.pdf (дата обращения: 05.10.2023)

13. Howes M., Wortley L., Potts R., Dedekorkut-Howes A., Serrao-Neumann S., Serrao-Neumann J., Smith T., Nunn P. Environmental sustainability: A case of policy implementation failure? // Sustainability. 2017, vol. 9(2), p. 165.

14. ООН: Новые горизонты устойчивого развития. URL: https://esg-library.mgimo.ru/upload/iblock/c17/mbg4oyn0bt4iys7d9fvra2znrx4i92fx/Globalnyy_zelenyy.pdf (дата обращения: 07.10.2023)

15. Доклад UNEP: Глобальный «зеленый» новый курс. URL: https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics/oon-novye-gorizonty-ustoychivogo-razvitiya/ (дата обращения: 11.10.2023)

16. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/ru/region/vko/ (дата обращения: 27.11.2023)