Ауыл шаруашылығы кооперативтерін субсидиялау тетіктерін бағалау

Қазақстанның ауыл шаруашылығы кооперативтерін (АШК) субсидиялау тетіктерінің нәтижелі көр- сеткіштерін бағалау бағытында әзірленген зерттеулер аз. Зерттеудің мақсаты: ауыл шаруашылығын субси- диялау тетіктерінің ағымдағы жай-күйін және олардың Қазақстандағы АШК-нің нәтижелі көрсеткіштеріне әсерін бағалау. АШК-ін субсидиялау тетіктерін бағалау мақсатында эмпирикалық, гипотезалық, ғылыми абстракциялық, динамикалық талдау, синтездеу, салыстырмалы талдау, жүйелік көзқарас, монографиялық әдістер қолданылды. Мақалада АШК-нің субсидиялаудың тиімді тетіктерін қолдану арқылы жоғары нәти- желерге қол жеткізген елдердің тәжірибесі көрсетілді және еліміздегі, оның ішінде Жамбыл облысындағы АШК-ін субсидиялау тетіктерінің ағымдағы жағдайы бағаланды. 2018–2022 жж. аралығындағы АШК-нің нәтижелі көрсеткіштеріне субсидиялаудың әсері бағаланды. Мақала Қазақстан әлем елдерінің тәжірибесін ескере отырып, АШ саласын субсидиялау тетіктерін жетілдіруде деп қорытындыланды. АШК-нің саны артып, өндіріс көлемі ұлғайды. Дегенмен ондағы жұмысшылар саны жылдан-жылға азайып отыр. Сол себепті, ауылдық аумақтардағы мәселелерді түбегейлі шешу үшін дамыған елдердің тәжірибесін ескерген жөн. Біздің зерттеуімізде АШК-ін қаржылай қолдау мен субсидиялау тетіктерін ары қарай нығайту үшін АҚШ- тың сақтандыру мен кепілдендіру тәсілдерін қолданудың маңызы ғылыми тұрғыда негізделді. Себебі мықты сақтандыру нарығы жеке фермерлерге дағдарыстың қиын кезеңдерін бастан өткеруге және агроөнеркәсіптік кешенді одан әрі дамыту үшін алғышарттар жасауға мүмкіндік береді.

1. ОECD-FAO Agricultural Outlook 2023–2032. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2023. URL: https://www.fao.org/3/-cc6361en/cc6361en.pdf.

2. Katie T., Mix K., Edwards M., Piña M. Evaluating Success Factors and Challenges Among Small-Scale Agricultural Producers: A Texas Case Study // Journal of Rural Social Sciences. 2022. Vol. 37(3). Р. 1–34. URL: https://egrove.olemiss.edu/jrss/vol37/iss3/3

3. Han X., Xue P., Zhang N. Impact of Grain Subsidy Reform on the Land Use of Smallholder Farms: Evidence from Huang-Huai-Hai Plain in China // Land. 2021. No. 10(929). Р. 1–15. URL: https://doi.org/10.3390/land10090929

4. Akber N., Paltasingh K.R., Mishra A.K. How can public policy encourage private investments in Indian agriculture? Input subsidies vs. public investment // Food Policy. 2022. No. 107. P. 102210. URL: https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2021.1022107

5. Li C., Sha Z., Sun X., Jiao Y. The Effectiveness Assessment of Agricultural Subsidy Policies on Food Security: Evidence from China’s Poverty-Stricken Villages // International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022. No. 19(21). Р. 1–17. URL: https://doi.org/10.3390/ijerph192113797

6. Zhang J., Wu J., Simpson J. Arthur C. Membership of Chinese Farmer Specialized Cooperatives and Direct Subsidies for Farmer Households: A Multi-Province Data Study // The Chinese Economy. 2019. No. 52(5). Р. 400–421. URL: https://doi.org/10.1080/10971475.2019.1617928

7. Blekking J. Who Gains From Rural Agricultural Cooperative Membership? // A Paper Prepared for the Ostrom Workshop Research Series February. Indiana University. 2017. Р. 1–18. URL: https://ostromworkshop.indiana.edu/pdf/-seriespapers/2017spr-res/blekking-paper.pdf

8. Сельскому хозяйству нужна простая и прозрачная схема субсидирования. НПП «Атамекен». 2023. URL: https://atameken.kz/ru/news/46142-sel-skomu-hozyajstvu-nuzhna-prostaya-i-prozrachnaya-shema-subsidirovaniya

9. Әліпбеки О.Ә., Женсхан Д., Мусина Р.С. Ауыл шаруашылығын субсидиялау: проблемалары және оны тиімді ұйымдастыру жолдары // Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-нің Жаршысы. Экономикалық серия. – 2023. – № 2. – 232–241 б.

10. Жумаксанова К.М., Есенжигитова Р.Г., Дүйскенова Р.Ж. Қазақстанның аграрлық секторын мемлекеттік қолдаудың өзекті мәселелері // Проблемы аграрного рынка. – 2022. – № 4. – С. 33–42

11. Годовой отчет о деятельности за 2022 год. Исполнительный совет Ежегодная сессия. Рим. 2023 г. URL: https://executiveboard.wfp.org/document_download/WFP-0000149631

12. Calder A. Agricultural subsidies: Everyone’s doing it // Hinrich foundation. 2020. URL: https://www.hinrichfoundation.com/research/article/-trade-distortion-and-protectionism/agricultural-subsidies/

13. United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA). Reconsidering Rural Development. World Social Report 2021. URL: https://www.un.org/development/desa/dspd/world-social-report/2021-2.html

14. Khalmirzayeva S. Evaluation of global experience of state support for the agribusiness and agricultural sections // E3S Web of Conferences. 2023. No. 389. Р. 1–7. URL: https://doi.org/10.1051/e3sconf/202338903071

15. Keith Good. The 2023 Outlook for U.S. Agriculture From USDA’s Chief Economist // Аgricultural economy. Agricultural Outlook Forum. 2023. Р. 10. URL: https://www.usda.gov/sites/default/files/-documents/2023AOF-agricultural-economic-foreign-trade-outlook.pdf

16. Spain’s cap strategic plan // An official website of the European Union. Agriculture and rural development. 2023. URL: https://agriculture.ec.europa.eu/system-/files/2023-04/csp-a-a-glance-spain_en.pdf

17. Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2022: Reforming Agricultural Policies for Climate Change Mitigation. Australia. 2022. URL: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/f51d06b2-en/index.html?itemId=/content/component/f51d06b2-en

18. Korniyenko G., Кurman T., Pokalchuk M., Stanislavskyi V., Chabanenko M. Models for supporting agribusiness in the face of food security threats // Journal of law and sustainable development. 2023. Р. 1–16. DOI: https://doi.org/10.55908/sdgs.v11i3.822

19. Қaзaқстaн Республикaсының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық Стaтистикa бюросының мәлiметтерi. 2024. URL: //https://www.stat.gov.kz/

20. Утибаев Б., Жунусова Р. О взаимосвязи финансирования сельхозтоваропроизводителей и объемов производства продукции // Экономика и статистика. – 2021. – № 2. – 69–72 б.

21. Рахимбеков Т. Оставить всего два вида субсидий. 2023. Официальный сайт Eldala.kz. URL: https://eldala.kz/novosti/kazahstan/15351-ostavit-vsego-dva-vida-subsidiy-predlozhil-toleutay-rahimbekov

22. Проектом «Ауыл аманаты» планируется охватить еще 91 сельский округ Жамбылской области. Управление сельского хозяйства акимата Жамбылской области. 2023. URL: https://www.gov.kz/-memleket/entities/-zhambylauyl/press/news/details/670165?lang=ru

23. Кельм Д. Субсидии в нынешнем виде фермерам точно не нужны? Kazakh-zerno.net. 2023. URL: https://kazakh-zerno.net/191089-subsidii-v-nyneshnem-vide-fermeram-tochno-ne-nuzhny/