Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығындағы шағын және орта кәсіпкерлердің ынтымақтастығы

Агроөнеркәсіптік кешеннің шағын және орта бизнесін Ауыл шаруашылығы кооперативтеріне біріктіру процесі ауыл шаруашылығы өндірісінің ұсақ тауарлы сипатын, ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің жалпы көлеміндегі халық шаруашылықтарының жоғары үлесін және тиісінше ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігінің төмендігін ескере отырып, Қазақстан Республикасы үшін өте өзекті. Зерттеудің мақсаты – Қазақстандағы ауыл шаруашылығы кооперациясының дамуын зерделеу және кооперативтік қозғалыстың дамуына кедергі келтіретін проблемаларды анықтау және елдегі кооперация саласындағы одан әрі даму бағыттарын ұсыну. Ұйымдастырушылық-экономикалық қатынастар саласындағы процестер мен құбылыстарды зерттеу үшін талдау және синтез сияқты әртүрлі әдістер қолданылды, ауылшаруашылық кооперациясының даму тенденцияларын зерттеуге жүйелі және логикалық тәсіл қолданылды. Кооперативтік құрылымдардың жұмыс істеу тиімділігінің мәні тұжырымдалған. Ауыл шаруашылығы кооперациясын дамытудың әлемдік және отандық тәжірибесі зерделенді, бұл Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенінде шағын және орта бизнесті дамытудың негізгі алғышарттарын анықтауға мүмкіндік берді. Мақалада олардың дамуына кедергі келтіретін проблемалар көрсетілген. Қорытындылай келе, авторлар Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығы кооперациясын дамытуды мемлекеттік реттеу және қолдау шаралары бойынша ұсынымдар ұсынады. Ең алдымен, ауыл шаруашылығы өнімінің бірлескен өндірісін ұйымдастыру, жер ресурстарын, ауыл шаруашылығы техникасын пайдалану, ауыл шаруашылығы алқаптарының құнарлылығын сақтау, ауыспалы егістердің бірыңғай ғылыми негізделген жүйесін пайдалану мақсатында ауыл шаруашылығы өнімін өсірудің прогрессивті технологияларын енгізу үшін мүмкіндіктері бар шағын және орта шаруашылықтардың өндірістік кооперациясын дамытуға күш салу қажет. Мұның бәрі, сайып келгенде, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру көлемін, жануарлардың өнімділігін арттыруға, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін және еңбек өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

1. Дабылтаева Н.Е., Нуртаева А. Қазақстанның ауыл шаруашылығы кооперациясының жағдайы және даму перспективалары // «Тұран» университетінің хабаршысы. – 2022. – № 1(93). – 36–41 б. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-1-36-41

2. Kaldiyarov D.A. et al. Cooperation of small forms of managing in agro-industrial sector in the Republic of Kazakhstan // Revista ESPACIOS. 2017. Vol. 38. No. 62.

3. FAO&IFAD. Decade of Family Farming. 2019. URL: https://www.fao.org/news/story/ru/item/1195941/icode/ (accessed: 15.06.2023)

4. FAO: cooperatives are key to sustainable development of the global agricultural sector. 2022. URL: https://www.fao.org/russian-federation/news/detail/ru/c/1565361/ (accessed: 15.06.2023)

5. Baldwin J.R. et al. Productivity: concepts and trends. Productivity growth in Canada // Statistics Canada (catalogue 15-204-XIII). 2001. URL: http://www.statcan.gc.ca/bsolc/olc-cel/olc-cel?catno=15-204-X&lang=eng (accessed: 21.06.2023)

6. European agri-cooperatives (Cogeca). Development of agricultural cooperatives in the EU. 2014. URL: https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/documents/agri/dv/copa-cogecareport_/copa-cogecareport_en.pdf (accessed: 22.06.2023)

7. Harris A., Stefanson B., Fulton M.E. New generation cooperatives and cooperative theory // Journal of cooperatives. 1996. Vol. 11. No. 1142-2016-92720. P. 15–28.

8. Sobolev A., Kurakin A., Pakhomov V., Trotsuk I. Cooperation in Rural Russia: Past, Present and Future // Mir Rossii. 2018, vol. 27, no 1, pp. 65–89.

9. International Cooperative Alliance. Cooperative identity, values & principles. URL: https://www.ica.coop/en/cooperatives/cooperative-identity (accessed: 22.06.2023)

10. United Nations. Draft guidelines aimed at creating a supportive environment for the development of cooperatives. URL: https://www.un.org/esa/socdev/social/documents/AnnexE200168.pdf (accessed: 22.06.2023)

11. International Labour Organization Promotion of Cooperatives Recommendation. 2002 (No. 193). URL: https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_code:R193 (accessed: 22.06.2023)

12. Андерсон К.М. Роберт Оуэн и зарождение доктрин кооперативизма // Русская политология. – 2018. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/robert-ouen-i-i-zarozhdenie-doktrin-kooperativizma6 (дата обращения: 25.06.2023)

13. Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. Глава XI «Кооперация», изд. 2, том 23. – Москва, 1960. – С. 333–347. URL: http://www.uaio.ru/marx/23.htm#psoder (дата обращения: 25.06.2023)

14. Туган-Барановский М.И. К лучшему будущему. Сборник социально-философских произведений. – М.: «Российская политическая энциклопедия», 1996. – 528 с.

15. Чаянов А.В. Краткий курс кооперации // Крестьяноведение. – 2019. – Т. 4. – № 2. – С. 8–56.

16. Кусаинов Т.А. Сельскохозяйственная кооперация в историческом ракурсе // Вестник университета «Туран». – 2021. – № 4(92). – С. 77–84. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2021-1-4-77-84

17. Акимбекова Г.У., Егизбаева Г. Стратегия развития сельскохозяйственной кооперации в Казахстане // Проблемы агрорынка. – 2017. – № 1. – С. 92–96.

18. Егизбаева Г.К., Егизбаев Б.К., Карибаев М.Б., Жарылқасын Ж.Қ. Қазақстандағы аграрлық серіктестік жағдайы мен кооперацияның теориялық аспектілері // «Тұран» университетінің хабаршысы. – 2022. – № 2(94). – 117–124 б. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-2022-1-2-117-124

19. Закон Республики Казахстан от 5 октября 1995 года № 2486 «О производственном кооперативе» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 24.11.2021 г.). URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1003955 (дата обращения: 30.06.2023)

20. Закон Республики Казахстан «О сельскохозяйственных кооперативах» от 29 октября 2015 года № 372-V ЗРК. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000372 (дата обращения: 30.06.2023)