Қазақстанның еңбек нарығын экономикалық қызмет түрлері бойынша сегменттеу қағидасын талдау және жұмыссыздықтың кезеңдік сипаты

Еңбек нарығы жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныс қалыптасатын және олардың тиімді өзара әрекеттесуі үшін жағдай жасалған сала ретінде көптеген ғасырлар бойы зерттеушілердің назарын аударды. Әртүрлі мектептердің экономистері ұзақ уақыт бойы еңбекке жарамды халықтың, жұмыспен қамтылғандар мен жұмыссыздардың санына әсер ететін факторларды зерттеді. Еңбек нарығының барлық аспектілерін зерделеу және олардың өзара әрекеттесу ерекшеліктерін талдау – тиімді жұмыспен қамтуды қамтамасыз етудің және әлеуметтік дамудың осы кезеңінде мемлекет алдына қойған әлеуметтік-экономикалық мақсаттарға қол жеткізудің кілті. 2001–2021 жж. аралығында ел экономикасында өзгерістер болды. Ең байқалатын тенденциялардың бірі қызмет көрсету саласында жұмыспен қамтылғандар үлесінің артуы, бұл негізінен ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен электрондық коммерцияның, сондай-ақ басқа да салалардың дамуымен байланысты. Бұл динамика еңбек нарығында айқын көрінеді. Сонымен қатар еңбек нарығында басқа да елеулі өзгерістер орын алуда. Экономикалық қызмет түрлері бойынша жоғарыда ұсынылған жіктемеге сәйкес жұмыспен қамтылған халық негізінен қызмет көрсету саласында шоғырланған деген қорытынды жасауға болады. Жұмыспен қамтудың басым бөлігі білім беру, көлік және қойма, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету салаларында шоғырланған. Одан кейін білім беру, көлік және қойма секторы, сондай-ақ көтерме және бөлшек сауда; автомобильдер мен мотоциклдерді жөндеу. Жұмыспен қамту саласы да пандемия және қаржылық дағдарыс сияқты дағдарыс кезеңдерінде айтарлықтай өзгерістер мен ауытқуларға ұшырады, мұны А. Оукен заңы бойынша жүргізілген талдаудың нәтижелері дәлелдейді.

1. Кулекеев Ж.А. Рынок труда и занятость в Казахстане. – Алматы, 2016. – 120 с.

2. Дюсегалиева С.Б. SWOT-АНАЛИЗ РЫНКА ТРУДА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН // Вестник университета «Туран». – 2018. – № 4(244). – С. 56–61. URL: https://vestnik.turan-edu.kz/jour/article/view/1289

3. Смагулова Ш., Жакупова С., Тастанбекова М. Современное состояние рынка труда и структура занятости в Республике Казахстан // Вестник КазНУ. Серия Международные отношения и международное право. – 2018. – № 1(149). – С. 132–139. URL: https://bulletin-ir-law.kaznu.kz/index.php/1-mo/article/view/772/751 .

4. The Future of Jobs Report 2023. URL: https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2023/in-full/1-introduction-the-global-labour-market-landscape-in-2023/.

5. Hairault J-O., Zhutova A. The Cyclicality of Labor Market Flows: A Multiple-Shock Approach // IZA Discussion Paper. 2022. No. 8558. P. 1–33. URL: https://ssrn.com/abstract=2514751 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2514751

6. Eberhard B., Podio M., Alonso A.P., Radovica E., Avotina L., Peiseniece L., Sendon M.C., Lozano A.G., Solé-Pla J. Smart Work: The Transformation of the Labour Market due to the Fourth Industrial Revolution (I4.0) // International Journal of Business and Economic Sciences Applied Research (IJBESAR). 2017. Volume 3. P. 47–66. URL: https://doi.org/10.25103/ijbesar.103.03.

7. Markefke T., Müller-Rehm R. Labor market regulation and the cyclicality of involuntary part-time work. J Labour Market Res // Journal for Labour Market Research. 2024. Volume 53. P. 5–58. URL: https://doi.org/10.1186/s12651-024-00363-0.

8. Реальная заработная плата по регионам / Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT104801 (дата обращения: 10.03.2024)

9. Трудовой кодекс Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года № 414-V ЗРК. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1500000414.

10. Закон Республики Казахстан «О занятости населения» от 6 апреля 2016 года № 482V ЗРК. URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1600000482

11. Belitski M., Guenther C., Kritikos A.S. Economic effects of the COVID-19 pandemic on entrepreneurship and small businesses // Journal for Small Bus Econ. 2022. Volume 15. P. 593–609. URL: https://doi.org/10.1007/s11187-021-00544-y

12. Done Ioan. Employment – Cause and Effect of the Economic Growth // Journal for Procedia Economics and Finance. 2014. Volume 6. P. 268–274. URL: https://DOI:10.1016/S2212-5671(14)00090-2.

13. Zaitsev Yu.K. Verification of Okun’s Law on Russian Data // Finance Theory and Practice. 2022. Volume 11. P. 199–210. URL: https://DOI:10.26794/2587-5671-2022-26-4-199-210

14. ВВП в текущих ценах методом производства / Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. 2024. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT104924 (дата обращения: 07.03.2024)

15. Занятое население по видам экономической деятельности и регионам / Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. 2023. URL: https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT104801 (дата обращения: 09.01.2023)