Қазақстан Республикасындағы демографиялық жағдайдың жалпы тенденциялары: гендерлік аспект

Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының 2023 жылғы 14 қарашадағы жедел деректеріне сәйкес, Қазақстан халқы 20 000 000 адамды құрады. Соңғы жылдары бұл көрсеткіштің өсуі байқалғанымен, елде демографиялық мәселелердің бар екенін жоққа шығаруға болмайды. Халық саны бойынша әлемдік рейтингте 242 елдің ішінде Қазақстан 61-орында тұр. Мамандардың пікірінше, халық тығыздығы 1 км²-қа 7,3 адамды құрайтындықтан, елдің жер көлеміне сәйкес халық санын арттыру үшін бұл көрсеткішті екі есе арттыру қажет. Қазақстан Республикасындағы халық санының жыл сайынғы орташа өсімі 1,2–1,3% болғандықтан, халық санының екі есе ұлғаюы үшін 70 жылдан астам уақыт қажет. Елдегі демографиялық жағдайға әсер ететін негізгі көрсеткіштерге халық саны, оның құрамы, туу және өлім көрсеткіштері, некелесу және ажырасу деңгейі, сондай-ақ көші-қон жатады. Осыған орай, бұл көрсеткіштерді терең зерттеп, елдегі демографиялық жағдайды оңтайландыруға бағытталған іс-шараларды қабылдау маңызды деп есептейміз. Мақаланың мақсаты – Қазақстан Республикасының демографиялық жағдайына, оның ішінде гендерлік аспектіге терең талдау жүргізу негізінде елдегі халық санын арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу.

1. Vishnevsky A., Shcherbakova E.A. New stage of demographic change: A warning for economists // Russian Journal of Economics. 2018. No. 4. P. 229−248.

2. Britannica, The Editors of Encyclopaedia. «demography». Encyclopedia Britannica. 11 Jan. 2024. URL: https://www.britannica.com/topic/demography. (аccessed: 20.01.2024)

3. Шабунова А.А. Калачикова О.Н. Демографические исследования ВолНЦ РАН: становление научной школы // Экономические и социальные перемены: факты, тенденции, прогноз. – 2021. – Т. 14. – № 1. – С. 9–22.

4. Хоткина З.А. Российским гендерным исследованиям 30 лет: ретроспектива и перспективы // Женщина в российском обществе. – 2020. – № 2. – С. 26–37.

5. Бойченко Л.Д. Введение в гендерные исследования. – Петрозаводск: Изд-во ПетрГУ. – 2003.

6. Kalabikhina I.E., Kazbekova Z.G. The impact of the first demographic dividend on economic growth considering human capital // Journal of the New Economic Association. 2022. No. 55(3). P. 81–100.

7. Kalabikhina I.E., Banin E.P., Abduselimova I.A., Klimenko G.A., Kolotusha A.V. The measurement of demographic temperature using the sentiment analysis of data from the social network vkontakte // Mathematics. 2021. No. 9(9). P. 987.

8. Kalabikhina I.E. Consequences of the COVID-19 pandemic from a gender perspective // Woman in Russian Society. 2022. No. 3. P. 60–76.

9. Алексеенко А.Н., Аубакирова Ж.С., Жанбосинова А.С. Этнодемографические эволюции и становление суверенной демографической системы в Казахстане // Вестник Санкт-Петербургского университета. История. – 2019. – Т. 64. – Вып. 4. – С. 1368–1385. URL: https://doi.org/10.21638/11701/spbu02.2019.413

10. Sidorenko A. Demographic transition and “demographic security” in post-Soviet countries expand // Population and Economics. 2019. No. 3(3). Р. 1–22.

11. Доброхлеб В.Г., Кондакова Н.А. Гендерная составляющая демографической безопасности стран ЕАЭС // Женщина в российском обществе. Специальный выпуск. – С. 4–18.

12. Jingjie W., Xiaohong Yu. Birth policy changes and the sustainability of social medical insurance funds: implications for green growth // Economic Change and Restructuring. 2023. Vol. 56. No. 4. P. 2205–2225.

13. Privara A. Competitiveness of Germany and the Labour Market: A Migration Perspective // Journal of Competitiveness. 2022. No. 14(2).P. 116–134. . URL: https://doi.org/10.7441/joc.2022.02.07

14. Ikejiaku B.V. Migration, Poverty, the Role of State, (International) Law and Development in the Industrialised Countries of Europe // Law and Development Review. 2021. No. 14(2). P. 465–501.

15. Pécoud A. Philosophies of migration governance in a globalizing world // Globalizations. 2021. No. 18:1. P. 103–119. URL: https://doi.org/10.1080/14747731.2020.1774316

16. Amornkitvikai Y., Harvie Ch., Karcharnubarn R. The impact of demographic structure, human capital, migration and environmental degradation on economic growth in Asia // Journal of Economic Studies Volume. 2023. No. 50(2). P. 216–233.

17. Barker N., Davis C.A., López-Peña P., Mitchell H., Mobarak A.M., Naguib K., Reimão M.E., Shenoy A., Vernot C. Migration and resilience during a global crisis // European Economic Review. 2023. No. 158.

18. Ahmad N., Raid M., Alzyadat J., Alhawal H. Impact of urbanization and income inequality on life expectancy of male and female in South Asian countries: a moderating role of health expenditures // Humanities and Social Sciences Communications. 2023. No. 552.