Қазақстанда азық-түлік тауар өткізгіш тізбектің жұмыс істеуінің тұрақтылығына тәуекел факторларының әсері

Тәуекел мен белгісіздік жағдайында азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету оқшаулау, қауіпсіздік және денсаулық талаптарын ескере отырып, азық-түлік ортасындағы жеткізу тізбегі жүйесіне өзгерістер енгізуді талап еді. Зерттеудің мақсаты – тәуекел жағдайында, атап айтқанда, COVID-19 пандемиясы жағдайында агроазық-түлік нарығының азық-түлік тауар өткізгіш тізбегінің жұмыс істеу жағдайларын, факторларын бағалау. Жеткізу тізбегі элементтерінің құрылымын көрсететін тұжырымдамалық негізді қорытындылау үшін әдебиеттерді жүйелі шолу және жалпылау әдісі; азық-түлік жеткізу тізбегіне қатысушыларға сарап-тамалық сауалнама әдісі қолданылды. Талдау барысында технологиялық, қаржылық, экономикалық, инсти-туционалдық, әлеуметтік, эпидемиологиялық, географиялық азық-түлік тауар өткізу тізбегінің жұмыс істеу ортасы мен шарттары анықталды. Азық-түлік өткізгіш тізбектің жұмыс істеу ортасы мен жағдайларының қауіп факторлары және жеткізу тізбегіне ықтимал әсерлер бағаланды. Тәуекелдерді азайту және жеткізілімдердің агроазық-түлік өткізгіш тізбектерінің тиімділігін арттыру бойынша практикалық ұсыныстар ұсынылды. Нәтижелер жеткізілім тізбегіне қатысушыларды болашақта азық-түлікпен қамтамасыз етудің тұрақты тізбектерін құру үшін қажетті шаралар туралы хабардар ету үшін де пайдаланылуы мүмкін.

1. Молдашев А.Б., Федорова Е.Я., Джамбаева Г.А. Продовольственное обеспечение в условиях дестабилизации мировой экономики // Проблемы агрорынка. – 2024. – № (1). – С. 13–26. URL: https://doi.org/10.46666/2024-1.2708-9991.01

2. Yeszhanova Zh., Zaitenova N. Food Security of the Republic of Kazakhstan: Assessment of Public Satisfaction with Locally Produced Food // Economic Studies journal, Bulgarian Academy of Sciences. Economic Research Institute. 2023. Iss. 5. Р. 16–31.

3. Абдуллаев С.С., Альпеисов А.Т., Сейдаметова Ж.С., Абдуллаева Ә.С. Исследования по построению интеллектуальной системы логистики холодовой цепи на основе повсеместного интернета вещей 5G // Вестник КазАТК. – 2023. – № 2(125). – С. 233–245.

4. Бюро национальной статистики агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. 2023. URL: https://stat.gov.kz/ru/

5. Қазақстан Республикасының сауданы дамытудың 2021–2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының тұжырымдамасы. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mti/documents/details/61426?lang=kk

6. Deugro Group. Coronavirus (COVID-19) Impact. 2020. URL: https://deugro-group.com/wp-content/uploads/grp_covid-19impacts_corrected_ internal_external.pdf

7. Laborde D., Martin W., Vos R. Estimating the poverty impact of COVID-19: The MIRAGRODEP and POVANA frameworks // IFPRI Technical Note, IFPRI. 2020.

8. Xu Z., Elomri A., Kerbache L., Omri A. Impacts of COVID-19 on Global Supply Chains: Facts and Perspectives // IEEE engineering management review. 2020, vol. 48, no. 3, p. 153–166.

9. World Bank. Global Economic Prospects, 2020. Washington, DC: World Bank. URL: http://hdl.handle.net/10986/33748

10. Bracale R., Vaccaro C.M. Changes in food choice following restrictive measures due to COVID-19 // Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. 2020, vol. 30(9), p. 1423–1426.

11. Ashford N., Hall R., Arango-Quiroga J., Metaxas K., Showalter A. Addressing Inequality: The First Step Beyond COVID-19 and Towards Sustainability // Sustainability. 2020, vol. 12(13), p. 5404. URL: https://doi.org/10.3390/su12135404

12. Hobbs J.E. Food supply chains during the COVID-19 pandemic // Canadian Journal of Agricultural Economics. 2020, vol. 68(2), p. 171–176. URL: https://doi.org/10.1111/cjag.12237

13. Barbier E., Burgess J. Sustainability and development after COVID-19 // World Development. 2020, vol. 135(1).

14. Svecova L., Ostapenko G., Veber J. Digitalization, Sustainable Development, Coronavirus And Consumer Behavior Change / 28th Interdisciplinary Information Management Talks Conference (IDIMT). 2020, vol. 49, P. 187–194.

15. Sharma M., Alkatheeri H., Jabeen F., Sehrawat R. Impact of COVID-19 pandemic on perishable food supply chain management: a contingent Resource-Based View (RBV) perspective // The International Journal of Logistics Management. 2022, vol. 33, no. 3, p. 796–817. URL: https://doi.org/10.1108/IJLM-02-2021-0131

16. Kafi A., Zainuddin N., Saifudin A. et al. Meta-analysis of food supply chain: pre, during and post COVID-19 pandemic // Agric & Food Agriculture & Food Security. 2023, vol. 12(27). URL: https://doi.org/10.1186/s40066-023-00425-5

17. Kayikci Y., Durak Usar D., Aylak B.L. Using blockchain technology to drive operational excellence in perishable food supply chains during outbreaks // The International Journal of Logistics Management. 2022, vol. 33, no. 3, p. 836–876. URL: https://doi.org/10.1108/IJLM-01-2021-0027

18. Rejeb A., Rejeb K., Simske S., Treiblmaier H. Blockchain Technologies in Logistics and Supply Chain Management: A Bibliometric Review // Logistics. 2021, vol. 5(4), p. 72. URL: https://doi.org/10.3390/logistics5040072

19. Gurrala K., Hariga M. Key Food Supply Chain Challenges: A Review of the Literature and Research Gaps // Operations and Supply Chain Management: An International Journal. 2022, vol. 15(4), p. 441–460.

20. Makinde O., Mowandi T., Ayomoh M., Munyai T., Nesamvuni A. Prioritizing Factors Influencing the Performance of a Supply Chain System using Hybrid Structural Interaction Matrix // International Journal of Supply and Operations Management. 2023, vol. 10(1), p. 23–37.