Қандастардың өзін-өзі анықтауы мен Қазақстан қоғамына интеграциялануындағы тіл мен білімнің рөлі

Мақаланың мақсаты – қандастардың өзін-өзі анықтауы мен қазақ қоғамына интеграциялануындағы тіл мен білімнің рөлін анықтау. Зерттеу тарихи материалдарды талдауға, осы тақырып бойынша статистикалық деректер мен ғылыми еңбектерді салыстыруға, сондай-ақ кандастармен нарративті-өмірбаяндық сұхбат секілді далалық зерттеулердің талдауына негізделген зерттеу жұмыстары Қазақстанның 3 облысында: Алматы облысы, Есік; Шығыс Қазақстан облысы, Шығыс ауылы; және Солтүстік Қазақстан облысы, Сергеевка ауылында жүргізілді. Бұл далалық зерттеулер 2023 жылдың шілде-тамыз айларында Қазақстандағы қандастардың бейімделу және интеграциялану мәселелеріне арналған «Қазақстандық қоғамға қандастарды интеграциялаудың идентификациялық аспектілері» жобасы бойынша жүргізілді. Мақалада орыс тілін білу деңгейінің жеткіліксіздігі, кандастардың өзін-өзі анықтауына және әлеуметтік-мәдени бейімделуіне, экономикалық интеграциясына тіл мәселесінің әсері сияқты тіл мәселелеріне қатысты әртүрлі аспектілер қарастырылады. Мақалада оралмандардың білім деңгейіне байланысты экономикалық мүмкіндіктер де қарастырылған. Жас оралмандарға мемлекет тарапынан қандай білім беру бағдарламалары ұсынылғаны қарастырылған. Қорытындылай келе, мақалада жинақталған нәтижелер негізінде тілдік және мәдени дайындықты күшейту сияқты интеграциялық механизмдерді жетілдіру бойынша ұсыныстар берілген; кәсіби қайта даярлау және біліктілігін арттыру бағдарламаларын әзірлеу; жұмысқа орналасуға және құжаттарды алуға байланысты бюрократиялық процедураларды жеңілдету; оралмандарға ақпараттық қолдау мен консультациялық қызмет көрсетуді жетілдіру. Бұл зерттеу кандастардың бейімделу үрдісін түсіну және қолдау, олардың қазақ қоғамындағы әлеуметтік-экономикалық интеграциясына қолайлы жағдай жасау үшін маңызды. Зерттеу нәтижелерін қандастарды қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларды әзірлеу және жетілдіру үшін пайдалануға болады. Мақалада ұсынылған ұсынымдар интеграциялық механизмдерді жақсартуға және қандастардың әлеуметтік-экономикалық бейімделуіне қолайлы жағдайлар жасауға көмектеседі. Мақаланың ғылыми маңыздылығы оның репатрианттарды интеграциялау процестері туралы білімдерін кеңейту және осы процестерді жетілдіру бойынша практикалық ұсыныстар беру мүмкіндігінен байқалады. Қорытындылай келе, мақалада жиналған нәтижелер лингвистикалық аспектілерді ескере отырып, Қазақстандағы репатрианттардың интеграциялық механизмдерін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілген. Бұл зерттеу кандастардың бейімделу үрдісін түсіну мен қолдау және олардың қазақ қоғамына интеграциялануына қолайлы жағдай жасау үшін маңызды.

1. Садовская Е.Ю. Миграция в Казахстане на рубеже XXI века: основные тенденции и перспективы. – Алма-Ата, 2001. – С. 108–124.

2. Султанов Б.К. Миграция как фактор социально-экономического развития принимающих и посылающих государств // Сборник материалов конференции «Мигранты и вопросы их инклюзии в государствах евразийского пространства». – Алматы: Исследовательский институт международного и регионального сотрудничества Казахстанско-Немецкого университета, 2017. – 228 с.

3. Саттаров Д. О казахской диаспоре. Интервью с Гульнарой Мендикуловой. URL: https://www.caa-network.org/archives/23917/o-kazahskoj-diaspore-intervyu-s-gulnaroj-mendikulovoj

4. Bulag U.E. Nationalism and Hybridity in Mongolia. – Oxford University Press, 1998. – 302 p.

5. Мендикулова Г.М. Исторические судьбы казахской диаспоры. Происхождение и развитие. – Алма-Ата, 1997. – 265 с.

6. Kaiyrken T.Z., Makhat D.A. Historical reasons of the chinese kazakhs’ migration to Turkey and Europe (based on the su beihai’s manuscript general history of the kazakhs) // Евразийский союз ученых. – 2020. – № 7–6(76). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/historical-reasons-of-the-chinese-kazakhs-migration-to-turkey-and-europe-based-on-the-su-beihais-manuscript-general-history

7. Национальный состав, вероисповедание и владение языками в Республике Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/upload/iblock/107/5zkn34tqn5atonvbhoob28p7ebnrbc19/Национальный%20состав,%20вероисповедание%20и%20владение%20языками%20в%20РК.pdf

8. Актуальные проблемы адаптации и интеграции репатриантов // Сборник материалов международной научно-практической конференции. Отв. ред. А.Е. Агманова. – Астана: Изд-во ТОО «KazServisePrint LTD», 2017. – 220 с.

9. Алексеенко А.Н. Человек в меняющемся мире. Проблемы идентичности и социальной адаптации в истории и современности / Сб. науч. ст. – Томск: Томский университет, 2015. – С. 209–218.

10. Амитов С.А., Садырова М.С. Миграционные процессы в Казахстане и социальная адаптация оралманов. Социологический анализ. – Palmarium Academic Publishing, 2014. – С. 220.

11. Алтынбекова О.Б. Влияние репатриации оралманов на языковую ситуацию в Казахстане // Материалы III Международной научно-практической конференции «Языковая политика и социально-правовые аспекты адаптации мигрантов: проблемы, реализация, перспектива» – Тюмень, 2010. – С. 10–14.

12. Бокаев Б.Н., Жаркынбекова Ш.К. Репатрианты Казахстана: этноязыковая идентификация и интеграция в общество // Социс, 2011. – № 11. – С. 54–61.

13. Тынышбаева А.А., Жаркынбекова Ш.К., Нуртазина М.Б. Интеграционные программы для детей и семьи этнических репатриантов // Социальная модернизация Казахстана: проблемы и перспективы. Материалы I-ой Международной научно-практической конференции. –Астана: ЕНУ имени Л.Н. Гумилева, 2005. – С. 166–171.

14. Kaiser M., Beimenbetov S. The Role of Repatriate Organisations in the Integration of Kazakhstan’s Oralmandar // Europe-Asia studies. 2020. Vol. 72. No. 8. P. 1403–1425.

15. Laruelle M. The Three Discursive Paradigms of State Identity in Kazakhstan: Kazakhness, Kazakhstanness, and Transnationalism // In Nationalism and Identity Construction in Central Asia: Dimensions, Dynamics, and Directions. Lanham: Lexington Books, 2015. – P. 1–20.

16. Розенталь Г. Биографические исследования. Практика качественных исследований. – Лондон: Sage, 2004. – P. 48–64.

17. Jager S., Maier F. Theoretical and Methodological Aspects of Foucaldian Critical Discourse Analysis and Dispositive Analysis. London: Sage, 2009. – P. 36.

18. Черных И.А. Этнические мигранты в Казахстане: факторы уязвимости и поведенческие модели // Мигранты и вопросы их инклюзии в государствах евразийского пространства. Сборник материалов международной научной конференции. – Алматы, 2017. – С. 66–82.

19. Более 21 тысячи этнических казахов получили статус кандаса в прошлом году. URL: https://forbes.kz/news/newsid_316144

20. Cornell S.E., Starr S.F., Barro A. Political and Economic Reforms in Kazakhstan Under President Tokayev. Silk Road Paper, 2021. P. 103.

21. Положение оралманов в Казахстане. URL: https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/kz/7023-21565.pdf