Жастардың білім беру көші-қоны: жағдайы, болашағы

Бұл мақалада қатаң бәсекелестік жағдайындағы Қазақстан жастарының білім беру көші-қон мәселесі қарастырылады. Зерттеулер нәтижесінде Қазақстандағы білім беру көші-қонының қазіргі кездегі трендке айналғаны анықталды, оның оң және теріс жақтары бар, атап айтқанда: белгілі шетелдік жоғары оқу орнының дипломын алу – бұл беделдің, жеке табыстардың өсуіне көмектеседі, бірақ сонымен бірге үлкен қауіп бар-шетелден оралған адамдардың нақты санын айту өте қиын. Біз білім көші-қонының жағдайы мен болашағын зерттеуді қажет ететін бұл сандарды таппадық. Зерттеудің нәтижесінде қазақстандықтардың студенттік көші-қонының ең танымал және қолжетімді бағыттары Ресей, Қытай, Чехия және Түркия сияқты елдер, танымал, АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Оңтүстік Корея, Сингапур сияқты елдер аз емес екені анықталды. Мақалада білім беру көші-қоны саласындағы мемлекеттік саясат тақырыбы қозғалады және мемлекеттік саясаттың білім беру жүйесіне әсері мәселелері SWOT талдау ретінде көрсетіледі. Қазақстан Республикасы ЕАЭО-ның басқа елдеріне студенттерді жеткізуші ел болып табылатынын және сонымен бірге Өзбекстаннан, Үндістаннан және Ресейден білім алушыларды қабылдайтынын растайтын факторлар сипатталған. Зерттеудің ақпараттық базасы ашық дереккөздер болды: нормативтік және құқықтық актілердің мамандандырылған базалары, Scopus Preview деректер базасының ресми интернет-сайттары, олар бар проблемаларды да көрсетті: студенттерді бейімдеу мәселелері, ең өзекті – заңды жұмысқа орналасу мүмкіндігі, тұрғын үйдің жоғары құны және тұрмыстық жағдайдың нашарлығы. Мемлекет тарапынан ағынның төмендеуі жастардың өзін-өзі жүзеге асыруы, оның әлеуетін қолдану және оны ел өңірлерін дамыту мүддесінде пайдалану үшін жағдай жасауды талап етеді.

1. Об утверждении Комплексного плана по поддержке молодёжи Республики Казахстан на 2021– 2025 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2020 года № 918. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2000000918.

2. Мониторинг Целей устойчивого развития до 2030 года. Бюро национальной статистики АСПР РК. URL: https://stat.gov.kz/ru/sustainable-development-goals/

3. Об утверждении Концепции миграционной политики Республики Казахстан на 2023–2027 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 ноября 2022 года № 961. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2200000961

4. Махамбетова Д. На пороге радикальных перемен: что ждет казахстанскую науку и систему высшего образования? Информационное агентство Newtimes.kz. – 2023. URL: https://newtimes.kz/obshchestvo/167601-na-poroge-radikalnyh-peremen-chto-zhdet-kazahstanskuyu-nauku-i-sistemu-vysshego-obrazovaniya

5. Указ Президента Республики Казахстан от 31 декабря 1996 года № 3308 «О Государственной программе поддержки соотечественников, проживающих за рубежом» (утратил силу). URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1007354

6. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 1997 года № 204. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 22 июля 2011 года № 477-IV. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z970000204_

7. Постановление Правительства Республики Казахстан от 16 сентября 1998 года № 900 «О Концепции репатриации этнических казахов на историческую родину». URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1011174

8. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 октября 2001 года № 1371 «Об утверждении отраслевой Программы миграционной политики Республики Казахстан на 2001–2010 годы» (с изменениями и дополнениями по состоянию на 27.09.2006 г.) (утратило силу). URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1025665

9. Указ Президента Республики Казахстан от 10 июля 2003 года № 1149 О Государственной программе развития сельских территорий Республики Казахстан на 2004-2010 годы. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1042156

10. Guyadeen D., Henstra D., Kaup S., Wright G. Evaluating the quality of municipal strategic plans // Journal Citation Reports «Evaluation and Program Planning». 2023. Volume 96. Р. 102186. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0149718922001409

11. Baskici C., Ercil Y. In pursuit of information: evaluating strategic plans // Journal of Information and Knowledge Management Systems. 2020. No. 50 (2). P. 185–201.

12. Аркадьева О.Г. Оценка эффективности реализации государственных программ: методические аспекты формирования отчётности // Экономический анализ: теория и практика. – 2018 – Т. 17. – № 1. – С. 184–200.

13. Денисова А.И. Оценка внутренних рисков разработки и реализации государственных программ // Вестник университета. – 2022. – № 7. – С. 90–97.

14. Корчак В.Ю., Макоско А.А., Кузнецов В.В. Роль прогнозных документов в процессе формирования государственных программ // Компетентность / Comptency (Russia). – 2021. – № 1. – С. 16–23.

15. Aral M.M. Knowledge based analysis of continental population and migration dynamics // Technological Forecasting and Social Change. 2020. Vol. 151. 30 p.

16. Akimov N., Kurmanov N., Uskelenova A., ...Raimbekov B., Utegenova Z. Components of education 4.0 in open innovation competence frameworks: Systematic review // Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity. 2023, no. 9(2), p. 100037.

17. Salau S.A., Nofiu N.B., Ayanda I.F. An assessment of youth migration and food security among farming households in Kwara state, Nigeria // Journal of Agribusiness and Rural Development. 2020, no. 4.

18. Collins F.L. Keeping bodies moving: Hope, disruption and the possibilities of youth migration // Journal of Intercultural Studies. 2018, no. 39(6), pp. 626–641.

19. Kashnitsky I. Russian periphery is dying in movement: a cohort assessment of internal youth migration in Central Russia // GeoJournal. 2020, no. 85(1), pp. 173–185.

20. Ní Laoire C. Conceptualising Irish rural youth migration: a biographical approach // International journal of population geography. 2000, no. 6(3),pp. 229–243.

21. Садешов А. Что угрожает казахстанскому образованию? – 2020. IT-компания NUR.KZ, ТОО «Internet Portal Nur». URL: https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1839077-cto-ugrozaet-kazahstanskomu-obrazovaniu/

22. Uskelenova A.T., Shadiyev K.K., Tatygulov A.A. Efficient model of economic growth in the conditions of post-crisis development of the society in the republic of Kazakhstan // Journal of Advanced Research in Law and Economics. 2017, no. 8(2), pp. 635–643. URL: https://journals.aserspublishing.eu/jarle/article/view/1344

23. Uskelenova A., Filimonova Y., Zhanbyrbayeva S., Zhakypbek L., Dossymova O. Stages and features of the implementation of public-private partnership in Kazakhstan // Public Policy and Administration this link is disabled. 2022, no. 21(5), pр. 556–568. URL: https://ojs.mruni.eu/ojs/public-policy-and-administration/article/view/7371