Қазақстанның кен өндіру секторын цифрландырудың стратегиялық басымдықтары

Жаһандық белгісіздік Орталық Азиядағы инновациялық даму орталығына айналуға ұмтылған Қазақстан экономикасын өзгертті. Авторлардың пікірінше, ел экономикасының шикізаттық бағыттылығының себептерінің бірі өндірістің энергияны көп қажет ететін түрлерінің басым болуымен қатар, тау-кен саласының технологиялық жағынан артта қалуы болып табылады. Мақалада қазақстандық тау-кен кешенінің әлемдік экономикаға интеграцияланудағы стратегиялық мақсаты инновациялық дамуға назар аударуды көздейтіні көрсетілген. Ең маңызды микрожәне макроэкономикалық факторлардың PEST талдауы кәсіпорындардың ағымдағы жағдайын бағалауға мүмкіндік берді. Қазақстанның тау-кен секторындағы инновациялық артта қалудың маңызды себептерінің бірі цифрлық трансформацияға стратегиялық көзқарастың жоқтығы және кәсіпорындар арасында өзгерістерді басқару тетіктері екені анықталды. Авторлар тау-кен-геологиялық жағдайлардың үздіксіз күрделенуі және мүдделі тараптардың өсіп келе жатқан талаптары кәсіпорындардан ішкі өндірістік процестерді құруды, ҒЗТКЖ-ға жәрдемдесуді, цифрлық технологиялар үшін құралдарды таңдауға инженерлік-экономикалық көзқарас негізінде аналитикалық жұмысты ұйымдастыруды жақсартуды, негізі және сыртқы серіктестермен және стартаптармен белсенді әрекеттесуді талап етеді деген қорытындыға келеді. Әрі қарай ілгерілеу үшін кәсіпорындар ұйымдық және технологиялық трансформацияға, оның ішінде ұйымдық құрылымды өзгертуге және бизнес үлгісін өзгертуге бағытталған ішкі цифрлық құзыреттерді құруға кешенді көзқарас қажет екендігі дәлелденді. Зерттеу нәтижелері операциялық қызметті қайта ұйымдастыруға және бизнесті ілгерілету үшін инвестицияларды арттыруға бағытталған белсенді инновациялық стратегияларды әзірлеуде өнеркәсіптік кәсіпорындардың қызығушылығын тудырады.

1. Об утверждении Концепции цифровой трансформации, развития отрасли информационно-коммуникационных технологий и кибербезопасности на 2023–2029 годы. Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 269. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000269/history). (дата обращения: 07.03.2024)

2. Перспективы геологоразведки в Казахстане: планируется проведение 100 аукционов по месторождениям. Официальный сайт Министерства строительства и промышленности Республики Казахстан. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/mps/press/news/details/744933?lang=ru (дата обращения: 17.08.2024)

3. Национальный отчет по реализации Инициативы прозрачности добывающих отраслей. Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан. – Астана, 2023. – 132 с.

4. Кодекс Республики Казахстан. О недрах и недропользовании (с изменениями и дополнениями по состоянию на 01.01.2024 г.). URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31764592 (дата обращения: 12.03.2024)

5. В рейтинге стран по инновациям Казахстан занял лишь 81-е место из 132. URL: https://finprom.kz/ru/article/v-rejtinge-stran-po-innovaciyam-kazahstan-zanyal-lish-81-e-mesto-iz-132 (дата обращения: 16.02.2024)

6. Issa A., Hatiboglu B., Bildstein A., Bauernhansl T. Industrie 4.0 roadmap: framework for digital transformation based on the concepts of capability maturity and alignment // Procedia CIPR. 2018, vol. 72, pp. 973–978.

7. Verhoef P.C., Broekhuizen T., Bart Y., Bhattacharya A., Qi Dong J., Fabian N., Haenlein M. Digital transformation: a multidisciplinary reflection and research agenda // Journal of Business Research. 2021, vol. 122, pp. 889–901.

8. Jones MD., Hutcheson S., Camba JD. Past, present, and future barriers to digital transformation in manufacturing: a review // Journal of Manufacturing Systems. 2021, vol. 60, pp. 936–948.

9. Iizuka M., Pietrobelli C., Vargas F. Innovation in mining global value chains: implications for emerging economies. In: Daly A., Humphreys D., Raffo J., Valacchi G. (eds.) Global Challenges for Innovation in Mining Industries. Cambridge University Press, 2022, pp. 88–116.

10. Ardito L., Raby S., Albino V., Bertoldi B. The duality of digital and environmental orientations in the context of SMEs: Implications for innovation performance // Journal of Business Research. 2021, vol. 123, pp. 44–56.

11. Vargas G.B., Gomes Jd.O., Vargas Vallejos R. A framework for the prioritization of industry 4.0 and lean manufacturing technologies based on network theory // Journal of Manufacturing Technology Management. 2024, vol. 1(35), pp. 95–118.

12. Bethune E., Buhalis D., Miles L. Real time response (RTR): conceptualizing a smart systems approach to destination resilience // Journal of Destination Marketing and Management. 2022, vol. 23, p. 100687.

13. Salvi A., Vitolla F., Rubino M., Giakoumelou A., Raimo N. Online information on digitalization processes and its impact on fi rm value // Journal of Business Research. 2021, vol. 124, pp. 437–444.

14. Song Y., Du C., Du P., Liu R., Lu Z. Digital transformation and corporate environmental performance: evidence from Chinese listed companies // Technological Forecasting and Social Change. 2024, vol. 201, p. 123159.

15. Hazrat M.A., Hassan N.M.S., Chowdhury A.A., Rasul M.G., Taylor B.A. Developing a Skilled Workforce for Future Industry Demand: the Potential of Digital Twin-Based Teaching and Learning Practices in Engineering Education // Sustainability. 2023, 15(23), p. 16433.

16. Hodgkinson JH., Elmouttie M. Cousins, Siblings and Twins: a Review of the Geological Model’s Place in the Digital Mine // Resources. 2020, vol. 9(3), p. 24.

17. Galiyev S.Zh., Dovzhenok A.S., Kol’ga A.D., Galiyev D.A., Uteshov E.T. Digitalization and the potential for improving the design and planning of mining operations in open cast mining // News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan. Series of geology and technology sciences. 2020, vol. 1(439), pp.146–154.

18. Рекомендации по решению проблем с применением цифровых проектов (решений) и по повышению эффективности работы предприятий. АО Казахстанский центр индустрии и экспорта «Qazindustry». – Нур-Султан, 2020. URL: https://qazindustry.gov.kz/docs/otchety/1597038508.pdf (дата обращения: 13.12.2021)

19. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/ru/ (дата обращения: 27.07.2024)

20. Халбашкеев А. Цифровизация горной отрасли: подводим первые итоги // Добывающая промышленность. Центральная Азия. – 2023. – № 1–1. – С. 8–14. URL: https://dprom.kz/wp-content/uploads/2023/03/DP-KZ-1-2023.pdf

21. Отчет о деятельности АО «Казахстанский центр индустрии и экспорта «QazIndustry» за 2021 год. – Нур-Султан, 2022. Официальный сайт Казахстанского центра индустрии и экспорта«QazIndustry». URL: https://qazindustry.gov.kz/ru/reporting (дата обращения: 12.02.2024)

22. Отчет о деятельности АО «Казахстанский центр индустрии и экспорта «QazIndustry» за 2022 год. – Астана, 2023. Официальный сайт Казахстанского центра индустрии и экспорта «QazIndustry». URL: https://qazindustry.gov.kz/ru/reporting (дата обращения: 12.02.2024)

23. Top 10 business risks and opportunities for mining and metals in 2023. URL: https://assets.ey.com/content/dam/ey-sites/ey-com/en_gl/topics/mining-metals/ey-top-10-business-risks-and-opportunities-formining-and-metals-in-2023.pdf (дата обращения: 02.04.2024)

24. Как повысить безопасность и KPI рудников. URL: https://kapital.kz/business/85369/kak-povysit-bezopasnost-i-kpi-rudnikov.html (дата обращения: 13.07.2024)

25. Казахстан – в 50 самых счастливых стран мира, новый урановый проект и луковый кризис. Официальный сайт делового информационного портала ИА Inbusiness.kz. URL: https://inbusiness.kz/ru/news/kazahstan-v-50-ke-samyh-schastlivyh-stran-mira-novyj-uranovyj-proekt-i-lukovyj-krizis (дата обращения: 13.07.2024)

26. Казахстан готов раскрыть потенциал по литию. Председатель Правления АО «Национальная геологическая служба». Официальный сайт АО «Национальная геологическая служба». URL: https://geology.kz/en/news/619 (дата обращения: 11.03.2024)

27. Перед учеными стоит задача по повышению эффективности методов извлечения металлов. URL: https://kapital.kz/economic/128877/pered-uchenymi-stoit-zadacha-po-povysheniyu-effektivnosti-metodov-izvlecheniya-metallov.html (дата обращения: 03.09.2024)