Қазақстандағы көшбасшылық және гендер: интегративті әдебиетке шолу

Халықаралық еңбек миграциясының артуы, ұйымдардың қарқынды цифрлануы және генеративті жасанды интеллекттің бизнес-ортаға енуіне байланысты қазіргі көшбасшыларға қойылатын талаптар көп қырлы болып, күрделене түсуде. Менеджерлердің құзыретіне қойылатын жоғары талаптарға қарамастан, қазақстандық бизнес-көшбасшылар туралы білім жеткіліксіз, ал гендерлік аспектілер іс жүзінде зерттелмеген. Мақаланың мақсаты – қолданыстағы басылымдарды мұқият талдау және болашақ зерттеулерге арналған зерттеу күн тәртібін құру арқылы Қазақстандағы көшбасшылық пен гендер туралы жаңа білімдерді синтездеу. Зерттеу Р. Торакко мен Дж. Каллаханның әдістемелік ұсыныстарына негізделген интегративті әдеби шолу болып табылады. Scopus және Web of Science дерекқорлары 2024 ж. қоса алғанда сәйкес басылымдарды іздеудің негізгі көзі болды. Нәтижесінде үш негізгі тақырыптық аймақ анықталды: көшбасшылық стильдер, көшбасшылық дағдылар және әйелдер мен көшбасшылық. Шолу нәтижелері қазақстандық менеджерлер арасында транзакциялық және трансформациялық көшбасшылық ең танымал стильдер екенін көрсетті. Әйел көшбасшыларға арналған зерттеулер жоғары білім беру саласына бағытталған, көшбасшылық кедергілерді, қызметтік өсу мен қиындықтарды жеңу стратегияларын баяндайды. Көшбасшылық стильдері мен дағдылары туралы мақалалардың көпшілігінде гендер қарастырылмаған, тек кейбіреулерінде бақылау айнымалысы ретінде талданған. Бұл жұмыстың теориялық маңыздылығы кейінгі зерттеулер үшін маңызды болып табылатын ұсынылған зерттеу тәртібімен байланысты. Қазақстандық менеджерлердің көшбасшылығының анықталған ерекшеліктерін практиктер талдау және басқару дағдыларын жетілдіру үшін пайдалана алады.

1. Global gender gap report 2024: insight report. World Economic Forum, Geneva: WEF, 2024. 384 p.

2. Women and men of Kazakhstan 2018–2022. Statistical collection in English. Shaimardanova Zh.N. (ed.). Astana, 2023. 84 p.

3. Kakabadse N.K., Tatli A., Nicolopoulou K., Tankibayeva A., Mouraviev N. A Gender Perspective on Entrepreneurial Leadership: Female Leaders in Kazakhstan // European Management Review. 2017. No. 15(2). P. 155–170.

4. Torraco R.J. Writing integrative literature reviews: Guidelines and examples // Human Resource Development Review. 2005. No. 4(3). P. 356–367.

5. Callahan J.L. Writing Literature Reviews: A Reprise and Update // Human Resource Development Review. 2014. No. 13(3). P. 271–275.

6. Bakacsi G., Sándor T., András K., Viktor I. Eastern European cluster: tradition and transition // Journal of World Business. 2002. No. 37(1). P. 69–80.

7. Diáz-Soloaga P., Diáz-Soloaga A. Forced telecommuting during COVID-19 lockdown: the impact on corporate culture in Spain and Kazakhstan // Corporate Communications: An International Journal. 2022. No. 28(20). P. 193–212.

8. Mahmood M., Uddin M. A., Ostrovskiy A., Orazalin N. Effectiveness of business leadership in the Eurasian context: empirical evidence from Kazakhstan // Journal of Management Development. 2020. No. 39(6). P. 793–809.

9. Ernst and Young. National Equality Standard: WhyNES? 2021. URL: http://www.nationalequalitystandard.com (accessed: 30.06.2024)

10. Poór J., Engle A.D., Buzády Z., Abdrazakova A. Multinationals and the evolving contours of their human management practices in Central and Eastern Europe and the former Soviet Union // Employee Relations. 2020. No. 42(3). P. 582–608.

11. Orazalin N., Baydauletov M. Corporate social responsibility strategy and corporate environmental and social performance: The moderating role of board gender diversity // Corporate social responsibility and environmental management. 2020. No. 27(4). P. 1664–1676.

12. Eagly A.H. Female leadership advantages and disadvantages resolving the contradictions // Psychology of Women Quarterly. 2007. No. 31. P. 1–12.

13. Ardichvili A. Leadership styles and work-related values of managers and employees of manufacturing enterprises in post-communist countries // Human Resource Development Quarterly. 2001. No. 12(4). P. 363– 383.

14. Ardichvili A., Kuchinke K.P. Leadership styles and cultural values among managers and subordinates: A comparative study of four countries of the former Soviet Union, Germany, and the US // Human Resource Development International. 2002. No. 5(1). P. 99–117.

15. Ardichvili A., Gasparishvili A. Socio-Cultural Values, Internal Work Culture and Leadership Styles in Four Post-Communist Countries: Russia, Georgia, Kazakhstan and the Kyrgyz Republic // International Journal of Cross Cultural Management. 2001. No. 1(2). P. 227–242.

16. Ardichvili A., Gasparishvili A. Leadership profiles of managers in post-communist countries: a comparative study // Leadership & Organization Development Journal. 2001. No. 22(2). P. 62–69.

17. Frolova Y., Mahmood M. Variations in employee duty orientation: impact of personality, leadership styles and corporate culture // Eurasian Business Review. 2019. No. 9. P. 423–444.

18. Mazhitov M., Uddin M.A., Mahmood M., Ostrovskiy A. Competitive Advantages Through Strategy Implementation: the Role of People, Plan, and Process // Public Organization Review. 2024.

19. Kuzhabekova A., Almukhambetova A. Women’s progression through the leadership pipeline in the universities of Kazakhstan and Kyrgyzstan // Compare: A Journal of Comparative and International Education. 2019. No. 51(1). P. 1–19.

20. Kuzhabekova A., Janenova S., Almukhambetova A. Analyzing the Experiences of Female Leaders in Civil Service in Kazakhstan: Trapped between Economic Pressure to Earn and Traditional Family Role Expectations // International Journal of Public Administration. 2018. No. 41(15). P. 1290–1301.

21. Kuzhabekova A., Almukhambetova A. Female academic leadership in the post-Soviet context // European Educational Research Journal. 2017. No. 16(2–3). P. 183–199.

22. Abdullah T.A.B.T., Chaker M.N. Competency skills in accounting: Perceptions of Kazakhstan Institute of Management Economics and Strategic Research (KIMEP), Kazakhstan, accounting graduates // Journal for Global Business Advancement. 2011. No. 4(2). P. 167–180.

23. Mynbayeva A., Minazheva G., Sadyrova M., Zholdassova M. Examining leadership styles in higher education management: evidence from Kazakhstan // International Journal of Leadership in Education. 2024. Р. 1–22. URL: https://doi.org/10.1080/13603124.2024.2304564

24. Darvishmotevali M., Altinay L. Green HRM, environmental awareness and green behaviors: The moderating role of servant leadership // Tourism Management. 2022. No. 88. Р. 104401.

25. Altinay L., Kinali G., Madanoglu E.K., Nurmagambetova A., Madanoglu M. Mental aspects of cultural intelligence and self-creativity of nascent entrepreneurs: The mediating role of emotionality // Journal of Business Research. 2021. No. 131. P. 793–802.

26. Orynbek G., Hui X., Kalibekuly T., Tadesee E.F., Khalid S. The influence of leadership style on teachers’ job satisfaction in public universities in Kazakhstan // SCIREA Journal of Education. 2021. No. 6(2). P. 33–51.

27. Van De Vliert E., Einarsen S. Cultural construals of destructive versus constructive leadership in major world niches // International Journal of Cross Cultural Management. 2008. No. 8(3). P. 275–295.

28. Davis P.J., Callahan W. Professional development for company directors – a strategic leadership opportunity for HR? The case of Air Astana // Industrial and Commercial Training. 2012. No. 44 (5). P. 268– 272.

29. Low P.K.C. Father leadership and small business management: The Kazakhstan perspective // Journal of Management Development. 2007. No. 26(8). P. 723–736.

30. Gregory B.T., Osmonbekov T., Gregory S.T., Albritton M.D., Carr J.C. Abusive supervision and citizenship behaviors: exploring boundary conditions // Journal of Managerial Psychology. 2013. No. 28(6). P. 628–644.