Қазақстан қаржы жүйесінің қазіргі жағдайы: теориялық және практикалық аспектілер

Ағымдағы экономикалық жағдайдың жаһандық сын-қатерлері аясында Қазақстан Республикасының қаржы жүйесі ұлттық экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етудің маңызды құралына айналып, оның өсуін ынталандырушы фактор ретінде әрекет етуде. Бұл зерттеу ұлттық қаржы жүйесінің жағдайын оның құрылымы мен қаржылық дамудағы маңызын анықтайтын теориялық қағидаларға сүйене отырып талдау мақсатында қолға алынды. Қазақстанның қаржы жүйесі негізінен ұлттық экономиканы қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету міндеттерін шешеді және экономикалық өсуге ықпал етеді. Сонымен бірге, оның маңыздылығы мен елдің қаржылық дамуының көрсеткіштеріне қатысты теориялық қағидаларға негізделген қаржы жүйесінің жай-күйін талдау оны одан әрі дамытудың негізгі проблемалары мен бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді. Экономикалық өсуді қамтамасыз ету жағдайында қаржы жүйесінің рөлі оның даму дәрежесін сипаттайтын көрсеткіштер тұрғысынан қарастырылады. Зерттеуде Халықаралық валюта қоры (ХВҚ) ұсынған Қаржылық даму индексіне сәйкес келетін қаржы жүйесінің құрылымдық құрамдастары анықталады. Бұл тәсіл Қазақстанның қаржы жүйесінің қазіргі жағдайын бағалауға, проблемаларды айқындауға және одан әрі жетілдіру бағыттарын анықтауға мүмкіндік береді. Зерттеу нәтижелері елдің қаржы ресурстарын қалыптастыру мен бөлудегі нарықтық механизмдердің рөлін көрсете отырып, қаржы институттары қызметінің тиімділігін арттыру қажеттілігін көрсетеді. Тұрақты экономикалық дамуға қол жеткізу үшін Қазақстанның қаржы жүйесі одан әрі реформаларды қажет етеді.

1. Song M.Y., Wang J.W. Domain modelling of the financial system // Enterprise Information Systems. 2021, no. 4 (16). pp. 589–605.

2. Amissah E., Bougheas S., Defever F., Falvey R. Financial System Architecture and the patterns of International Trade // SSRN Electronic Journal. 2021, no. 136. pp. 103–113. URL: https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2021.103751

3. Hadi N., Wayan S., Wibowo R., Wardhono A. An Empirical Study of Financial Inclusion and Financial System Stability in ASEAN-4 // Journal of Asian Finance. 2021, no. 7(8). pp. 139–150.

4. Naidoo C.P. Relating financial systems to sustainability transitions: Challenges, demands and design features // Environmental Innovation and Societal Transitions. 2020, no. 36. pp. 270–290.

5. Financial System Benchmark // World Benchmarking Alliance. 2022. URL: https://www.worldbenchmarkingalliance.org/publication/financial-system/ (accessed: 29.06.2024)

6. Financial development. World Bank Group. URL: https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr/gfdr-2016/background/financial-development (accessed: 29.06.2024).

7. Financial Development Index Database. IMF. URL: https://data.imf.org/?sk=f8032e80-b36c-43b1-ac26-493c5b1cd33b (accessed: 29.06.2024)

8. Financial system soundness. Why are sound financial systems important? IMF. URL: https://www.imf.org/en/About/Factsheets/Financial-System-Soundness (accessed: 29.06.2024)

9. Schmidt R.H., Hryckiewicz A. Financial systems - importance, differences and convergence // Efficiency in Financial Markets by M. Hanke J. Huber. Universitätsbibliothek Johann Christian Senckenberg. URL: http://www.imfs-frankfurt.de/fileadmin/user_upload/pdf/Working%20Paper_2006-04.pdf (accessed: 29.06.2024).

10. Demirgiiu-Kunt A., Levine R. Bank-based and market – based Financial System // In World Bank. Development Research Group. URL: https://documents1.worldbank.org/curated/en/259341468739463577/pdf/multi-page.pdf (accessed: 29.06.2024)

11. Chant J. The new theory of financial intermediation // Current Issues in Financial and Monetary Economics. 1992, pp. 42–65.

12. Schumpeter J.A. The Theory of Economic Development. Routledge, 2021. URL: http://books.google.ie/books?id=ffUlEAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Schumpeter+J.+Theory+of+economic+development.+Cambridge:+Harvard+University+Press.+1911&hl=&cd=3&source=gbs_api (accessed: 29.06.2024)

13. Греков И.Е. Уровень финансового развития и темпы экономического роста // Финансы и кредит. – 2013. – № 3(531). – C. 2–9.

14. Матюшин А.В. Роль финансовой системы в обеспечении экономического роста // Экономика промышленности. – 2008. – № 3(42). – C. 127–133.

15. Levine R. Financial Development and Economic Growth. Views and Agenda // The World Bank. 1999. URL: https://elibrary.worldbank.org/doi/abs/10.1596/1813-9450-1678 (accessed: 29.06.2024)

16. Новиков А.В., Новикова И.Я. Страны БРИКС: финансовое развитие и экономический рост // Вестник НГУЭУ. – 2018. – № (2). – С. 163–185.

17. Hasan I., Horvath R., Mares J. What Type of Finance Matters for Growth? Bayesian Model Averaging Evidence // Bank of Finland Research Discussion Paper. 2015. No. 17. URL: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2652683 (accessed: 29.06.2024)

18. Global Financial Development Report 2019–2020: Bank Regulation and Supervision a Decade after the Global Financial Crisis // World Bank. 2019. URL: https://www.worldbank.org/en/publication/gfdr (accessed: 29.06.2024)

19. Zahler R. Strengthening the financial system in less developed countries: the Latin American experience // Bank of International Settlements. Switzerland. URL: https://www.bis.org/publ/plcy07h.pdf (accessed: 29.06.2024)

20. Yeung H.W., Bekmurzayeva Z., Huang X., Suleimenova D. Institutional Development and the Astana International Financial Centre // University of Leicester – Leicester Law School Research Paper. 2018, no. 19(2). pp. 1–23.

21. Goncharenko M., Khomyakova L. International financial center “Astana” as a tool of “soft power” of Kazakhstan and the EAEU // Economics, Taxes & Law. 2020, no. 6(13), pp. 110–118.

22. Zambrana-Tévar N. The Court of the Astana International Financial Center in the Wake of Its Predecessors // Erasmus Law Review. 2019, no. 1(12), pp. 122–135.

23. Okawa Y., van Wincoop E. Gravity in International Finance // Journal of International Economics. 2012, no. 2(87), pp. 205–215.

24. Concept for the development of the financial sector of the Republic of Kazakhstan until 2030 // The Agency of the Republic of Kazakhstan for Regulation and Development of Financial Market. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1400000954 (accessed: 29.06.2024)

25. Bank assets to GDP – Country rankings // TheGlobalEconomy.com. URL: https://www.theglobaleconomy.com/rankings/bank_assets_GDP/ (accessed: 29.06.2024)

26. Global Financial Development // The World Bank. 2023. URL: https://databank.worldbank.org/source/global-financial-development (accessed: 29.06.2024)

27. Отношение страховых премий к ВВП в Казахстане почти в четыре раза ниже среднемирового // Ассоциация финансистов Казахстана. – 2023. URL: https://afk.kz/ru/analytics/obzoryi-finansovogo-sektora/obzor-straxovogo-ryinka-kazaxstana-za-1-kvartal-2023-goda.html (дата обращения: 29.06.2024)

28. Астанинская биржа AIX // Fin-plan. URL: https://fin-plan.org/blog/investitsii/birzha-aix/ (дата обращения: 29.06.2024)

29. Отчет о деятельности Агентства Республики Казахстан по регулированию и развитию финансового рынка по вопросам оказания государственных услуг в 2022 году // egov.kz. URL: https://egov.kz/cms/sites/default/files/otchet_o_deyatelnosti_agentstva_respubliki_kazahstan_po_regulirovaniyu_i_razvitiyu_finansovogo_rynka_po_voprosam_okazaniya_gosudarstvennyh_uslug_za_2022_god.docx (дата обращения: 29.06.2024).

30. Stocks traded, total value (current US$). // The World Bank. URL: https://data.worldbank.org/indicator/CM.MKT.TRAD.CD?end=2020&start=1980&view=chart (accessed: 29.06.2024)