Орталық Азия елдеріндегі шағын және орта кәсіпкерлердің экологиялық инновациялары (Қазақстан Республикасы мысалы негізінде)

Орталық Азияның көптеген елдері экономикаларын модернизациялауға және энергия көздерін әртарап тандыруға ұмтылатындықтан, шағын және орта кәсіпкерлік (ШОБ) секторындағы экологиялық инновац ияларды зерттеу тұрақты даму перспективаларын анықтаудың маңызды аспектісі болып табылады. Климаттың өзгеруі және табиғи ресурстардың сарқылу қаупі сияқты экологиялық мәселелер бизнес секторынан жаңа стандарттарға бейімделуді және экологиялық жауапкершілікте инновацияны ынталандыруды талап етеді. Бұл зерттеудің мақсаты Қазақстанның шағын және орта бизнес секторларындағы экоинновациялардың динамикасын анықтау, сондай-ақ осы инновациялардың қоршаған орта үшін де, жалпы қоғам үшін де практикалық маңыздылығын бағалау болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін құрылымдық сауалнаманы пайдалана отырып, кәсіпкерлер мен бизнес-менеджерлер арасында сауалнама жүргізуді, сондай-ақ статистикалық ақпаратты талдауды қамтитын әдістердің комбинациясы қолданылды. Зерттеу нәтижелері Қазақстанның шағын және орта кәсіпорындары энергияны үнемдеуге және экологиялық тиімді технологияларды пайдалануға бағытталған стратегияларды белсенді түрде жүзеге асырып жатқанын көрсетеді, бұл энергия үнемдеудің жоғары деңгейіне әкеледі. Бұл тенденция ШОБ-тің экономикадағы өсіп келе жатқан рөлін көрсетеді, бұл жалпы қосылған құнның және олардың жалпы ішкі өнімдегі үлесінің өсуінен көрінеді. 2000 жылдан бастап қоршаған ортаны қорғауға инвестицияның артуы Қазақстандағы экологиялық мәселелердің маңыздылығы туралы хабардарлықтың артқанын және тұрақты даму стратегияларының нығаюын көрсетеді. Осылайша, ШОБ субъектілері қоршаған ортаға әсерін азайтуға белсенді қатысады және жасыл инновацияларды тұрақты экономикалық өсудің негізгі драйвері ретінде қарастырады. Зерттеу нәтижелері Орталық Азия елдерінде экологиялық тұрақтылық және шағын және орта бизнесті дамыту саласында негізделген шешімдер қабылдау үшін құнды негіз болып табылады.

1. Raihan A., Tuspekova A. Dynamic impacts of economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and forested area on carbon emissions: new insights from Kazakhstan // World Development Sustainability. 2022, vol. 1, p. 100019. URL: https://doi.org/10.1016/j.wds.2022.100019

2. Akinyemi F.O. Vegetation trends, drought severity and land use-land cover change during the growing season in semi-arid contexts // Remote Sensing. 2021, vol. 13, no. 5, p. 836. URL: https://doi.org/10.3390/rs13050836

3. Koçak E., Ulucak R., Ulucak Z.Ş. The impact of tourism developments on CO2 emissions: An advanced panel data estimation // Tourism Management Perspectives. 2020, vol. 33, p. 100611. URL: https://doi.org/10.1016/j.tmp.2019.100611

4. Shahzad M., Qu Y., Rehman S.U., Zafar A.U. Adoption of green innovation technology to accelerate sustainable development among manufacturing industry // Journal of Innovation & Knowledge. 2022, vol. 7, no. 4, p. 100231. URL: https://doi.org/10.1016/j.jik.2022.100231

5. Bulkhairova Z.S., Alieva A.O. «Green» Economy: Realities and Prospects in Agriculture in the Republic of Kazakhstan // Problems of AgriMarket. 2021, no. 1, pp. 37–43. URL: https://doi.org/10.46666/2021-1-27089991.04

6. Setyaningrum R., Muafi M. Green human resource management, green supply chain management, green lifestyle: their effect on business sustainability mediated by digital skills // Journal of Industrial Engineering and Management. 2023, vol. 16, no. 1, pp. 1–26. URL: https://doi.org/10.3926/jiem.4152

7. Wang X., Cho S.H., Scheller-Wolf A. Green technology development and adoption: competition, regulation, and uncertainty – a global game approach // Management Science. 2021, vol. 67, no. 1, pp. 201–219. URL: https://doi.org/10.1287/mnsc.2019.3538

8. Paramati S.R., Mo D., Huang R. The role of financial deepening and green technology on carbon emissions: Evidence from major OECD economies // Finance Research Letters. 2021, vol. 41, p. 101794. URL: https://doi.org/10.1016/j.frl.2020.101794

9. Shakeyev S., Daribekov S., Mutaliyeva L., Khishauyeva Z., Kizimbayeva A. Influence of environmental factors and impact on financing innovation of SMEs // Journal of Environmental Management & Tourism. 2021, vol. 12, no. 5, pp. 1248–1262. URL: https://doi.org/10.14505/jemt.v12.5(53).10

10. Yaakub N.F., Masron T., Marzuki A., Soda R. GIS-based spatial correlation analysis: Sustainable development and two generations of demographic changes // Sustainability. 2022, vol. 14, no. 3, p. 1490. URL: https://doi.org/10.3390/su14031490

11. Turekulova D., Beisengaliyev B., Valiyeva S., Kurmankulova N., Saimagambetova G. Analysis of sustainable development of SMEs and factors influencing to the ecotourism industry // Journal of Environmental Management & Tourism. 2022, vol. 13, no. 1, pp. 211–222. URL: https://doi.org/10.14505/jemt.v13.1(57).19

12. Skordoulis M., Kyriakopoulos G., Ntanos S., Galatsidas S., Arabatzis G., Chalikias M., Kalantonis P. The mediating role of firm strategy in the relationship between green entrepreneurship, green innovation, and competitive advantage: the case of medium and large-sized firms in Greece // Sustainability. 2022, vol. 14, no. 6, p. 3286. URL: https://doi.org/10.3390/su14063286

13. Gamidullaeva L.A., Vasin S.M., Wise N. Increasing small-and medium-enterprise contribution to local and regional economic growth by assessing the institutional environment // Journal of Small Business and Enterprise Development. 2020, vol. 27, no. 2, pp. 259–280. URL: https://doi.org/10.1108/JSBED-07-2019-0219

14. Afum E., Agyabeng-Mensah Y., Baah C., Acquah I.S.K., Osei M.B. Empirical evidence of SMEs’ ecopreneurship posture, green competitiveness and community-based performance: the neglected missing linkages of green practices // International Journal of Emerging Markets. 2024, vol. 19, no. 10, pp. 2691–2711. URL: https://doi.org/10.1108/IJOEM-10-2021-1577

15. Berikhanovna C.M., Bauirzhanovna B.A., Kudaibergenovna N.G., Gulbagda B., Serikovna Y.G. The influence of green credit policy on green innovation and transformation and upgradation as a function of corporate diversification: the case of Kazakhstan // Economies. 2023, vol. 11, no. 8, p. 210. URL: https://doi.org/10.3390/economies11080210

16. Alam S.M.S., Islam K.M.Z. Examining the role of environmental corporate social responsibility in building green corporate image and green competitive advantage // International Journal of Corporate Social Responsibility. 2021, vol. 6, no. 1, p. 8. URL: https://doi.org/10.1186/s40991-021-00062-w

17. Raihan A., Tuspekova A. Role of economic growth, renewable energy, and technological innovation to achieve environmental sustainability in Kazakhstan // Current Research in Environmental Sustainability. 2022, vol. 4, p. 100165. URL: https://doi.org/10.1016/j.crsust.2022.100165

18. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам РК. URL: https://stat.gov.kz/ (дата обращения: 25.11.2024)