Қазақстан өңірлеріндегі қаржылық инклюзия

Қаржылық инклюзия – бұл халықтың осал топтары мен ауылдық шалғай аймақтарды қоса алғанда, қоғамның барлық топтары үшін қаржылық қызметтер мен өнімдердің қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған тұжырымдама. Бұл процесс кедейлікті азайту, өмір сүру сапасын жақсарту және тұрақты экономикалық өсуді ынталандыру үшін стратегиялық маңызға ие. Бұл тақырыптың өзектілігі қаржы ұйымдарының клиенттердің әртүрлі санаттарына қаржылық қызмет көрсету мүмкіндіктерін кеңейту бөлігіндегі айтарлықтай жетістіктеріне қарамастан сақталады. Бұл процесте цифрлық технологиялар маңызды рөл атқарады, соның арқасында қаржылық қызметтерге қол жетімділік жан-жақты және ыңғайлы болды. Мақалада қаржылық инклюзияның негізгі аспектілері, қаржылық инклюзия деңгейін бағалаудың әдіснамалық негіздері қарастырылады, сондай-ақ Қазақстан өңірлерінде қаржылық өнімдер мен қызметтердің қолжетімділігіне талдау жүргізіледі. Бұл зерттеудің негізгі мақсаты аумақтық бірліктердің қаржылық инклюзия деңгейіндегі айырмашылықтарды неғұрлым егжей-тегжейлі зерделеу үшін Қазақстанның әртүрлі өңірлеріндегі қаржылық қолжетімділік деңгейін сандық бағалау болып табылады. Әдістеме-зерттеуде Қазақстан Ұлттық Банкінің, Ұлттық статистика бюросының деректері пайдаланылды. Статистикалық талдау әдістері, өлшенген мәндер мен деректерді қалыпқа келтіру тәсілін қоса алғанда, көрсеткіштердің сандық талдауы, сондай-ақ қаржылық қызметтердің географиялық қолжетімділігін картографиялық талдау (жылу карталары) қолданылды. Алынған нәтижелер өңірлердегі қаржы өнімдерінің қолжетімділігіне әсер ететін факторларды анықтауға және аумақтық диспропорцияларды төмендету бойынша ұсынымдар ұсынуға мүмкіндік береді.

1. Zhang Z., Song J., Shu T., Zhao T. Changes in rural financial exclusion’s supply and demand factors from the perspective of digital inclusive financial policies // Cogent Economics & Finance. 2024. Vol. 12. No. 1. P. 1–24

2. Financial inclusion. World Bank Group. URL: https://www.worldbank.org/en/topic/financialinclusion/overview (accessed: 15.10.2024)

3. Atkinson A., Messy F. Promoting Financial Inclusion through Financial Education: OECD/INFE Evidence, Policies and Practice // OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private. 2013. Pensions No. 34.

4. Leyshon A., Thrift N. Geographies of Financial Exclusion: Financial Abandonment in Britain and the United States // Transactions of the Institute of British Geographers. 1995. Vol. 20. No. 3. Р. 312–341. URL: https://www.jstor.org/stable/622654

5. Collard S., Kempson E., Whyley C. Tackling financial exclusion // The Policy Press. 2001. URL: https://www.researchgate.net/publication/242463026_Tackling_financial_exclusion

6. Launch of the G20 Basic Set of Financial Inclusion Indicators. The Global Partnership for Financial Inclusion. URL: https://www.gpfi.org/featured/launch-g20-basic-set-financial-inclusion-indicators

7. Sarma M. Index of Financial Inclusion. Indian Council or research on International Economic Relation // Working Paper. 2008. No. 215. URL: https://www.icrier.org/pdf/Working_Paper_215.pdf

8. Ghosh C., Chaudhury R. Ranking of countries based on multi-dimensional financial inclusion index: A global perspective// International Journal of Finance & Economics. 2024. No. 29. Р. 1345–1377.

9. Bozkurt I., Karakuş R. Provincial Financial Inclusion in Turkey: Measurement and Its Spatial Determinants // EGE ACADEMIC REVIEW. 2020. No. 2. Р. 101–124.

10. Подиновский В. Идеи и методы теории важности критериев // Наука. – 2019.

11. Elouaourti Z., Ezzahid E. Factors of regional financial inclusion in Morocco // Regional Science Policy & Practice. 2022, pp. 1–37.

12. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/social-statistics/demography/publications/184901/ (дата обращения: 15.10.2024)

13. Национальный банк Республики Казахстан. URL: https://www.nationalbank.kz/ (дата обращения: 15.10.2024)

14. Yue P., Korkmaz A., Yin Z., Zhou H. The rise of digital finance: Financial inclusion or debt trap? // Finance Research Letters. 2022. Volume 47. Part A. Р. 1–8.

15. Demir A., Pesqué-Cela V., Altunbas Y., Murinde V. Fintech, financial inclusion and income inequality: a quantile regression approach // The European Journal of Finance. 2022. Vol. 28. No. 1. Р. 86–107.

16. Концепция развития Open API и Open Banking в Республике Казахстан на 2023–2025 годы. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/ardfm/documents/details/417488?lang=ru (дата обращения: 15.10.2024)