Жаһандық климаттың өзгеруі жағдайында Қазақстанның ауыл шаруашылығын мемлекеттік реттеу

Экологиялық мәселелер мен климаттың өзгеруі әлемнің көптеген басқа аймақтарындағыдай ауыл шаруашылығына әсер етті және азық-түлік қауіпсіздігі мәселесінің маңыздылығын арттырды. Климаттың өзгеруі мен құрғақшылықтан туындаған аштық азық-түліктің жетіспеушілігін күшейтеді, ал кейбір дақылдар (күріш, бидай және басқалары) өндірісті қысқарту және осы өнімдердің бағасын көтеру арқылы экономикалық тұрақсыздық тудырады. Жаһандық жылынуға байланысты су ресурстарының азаюы егістік жерлерді суару мәселесіне әкелді. Климаттың өзгеруінен туындаған проблемалар қазіргі әлемдегі барлық елдер үшін өзекті мәселеге айналды. Азық-түлік жүйелеріне өндіріс, қол жетімділік (сатып алу, тарату және артықшылық) және азық-түлікті пайдалану, соның ішінде өндіріс, тарату және сауда аспектілері кіреді. Климаттың өзгеруі нарықтардағы өзгерістер, азық-түлік бағалары және жеткізу инфрақұрылымы арқылы азық-түлік жүйесіне әсер етуі мүмкін. Бұл мақалада Қазақстандағы ауыл шаруашылығы мен мал шаруашылығының жалпы мәселелері талқыланады. Мақалада өндірістік циклдің маусымдылығына, сондай-ақ түпкілікті нәтижелердің жаһандық климаттың өзгеруі жағдайында айтарлықтай өзгеретін табиғи-климаттық жағдайларға тәуелділігіне байланысты төмен нарықтық ұтқырлық анықталды. Елдің аграрлық секторын мемлекеттік қолдау бойынша ұсынымдар нақтыланды, климаттың жаһандық өзгеруі жағдайында Қазақстанның ауыл шаруашылығының өндірістік инфрақұрылымының өсіп келе жатқан рөлі көрсетілді.

1. Trentinaglia M.T., Baldi L., Peri M. Supporting Agriculture in Developing Countries: New Insights on the Impact of Official Development Assistance Using a Climate Perspective // Agricultural and Food Economics. 2023, vol. 11(39), pp. 1–23. URL: https://doi.org/10.1186/s40100-023-00282-7

2. Pathak H.,Wassmann R. Introducing Greenhouse Gas Mitigation as A Development Objective in RiceBased Agriculture: I. Generation of Technical Coefficients // Agricultural Systems. 2007, vol. 94, pp. 807–825. URL: https://doi.org/:10.1016/j.agsy.2006.11.015

3. Brown M. and others. Climate Change, Global Food Security and the U.S. Food System. 2015. URL: http://www.usda.gov/oce/climate_change/FoodSecurity2015Assessment/FullAssssment.pdf. (accessed: 11.03.2024)

4. Wheeler T., Braun J. Climate Change Impacts on Global Food Security // Science. 2013, vol. 341(6145), p. 509. URL: https://doi.org/:10.1126/science.1239402

5. Sahu G. and others. Climate Smart Agriculture: A New Approach for Sustainable Intensification // Current Journal of Applied Science and Technology. 2020, vol 39, pp. 138–147. URL: https://doi.org/:10.9734/CJAST/2020/v39i2330862

6. Sun Y., Yu R., Cheng T.C. Incentives for Promoting Climate Change Adaptation Technologies in Agriculture: An Evolutionary Game Approach // Environmental Science and Pollution Research. 2023, vol. 30, pp. 25–39. URL: https://doi.org/:10.21203/rs.3.rs-2368657/v1.

7. Porter S., Reay D. Addressing food supply chain and consumption inefficiencies: potential for climate change mitigation // Regional Environmental Change. 2015, vol. 16, pp. 2279–2290. URL:http://doi.org/10.1007/s10113-015-0783-4.

8. Alston J., Pardey P., James J., Andersen M. The Economics of Agricultural R&D // Agribusiness. 2009, vol. 1, pp. 537–566. URL: http://doi.org/10.1146/annurev.resource.050708.144137.

9. Laborde D., Mamun A., Martin W., Piñeiro V., Vos R. Agricultural Subsidies and Global Greenhouse Gas Emissions // Nature Communications. 2021, vol. 12, p. 2601. URL: https://doi.org/:10.1038/s41467-02122703-1.

10. Mamun A. Impact of farm subsidies on global agricultural productivity // Agricultural Economics. 2024, vol. 55, pp. 346–364. URL: http://doi.org/10.1111/agec.12823.

11. Zarubina V., Zarubin M., Yessenkulova Z., Gumarova T., Daulbayeva A., Meimankulova Z., Kurmangalieva A. Sustainable Development of Small Business in Kazakhstan // Economies. 2024, vol. 12, pp. 247–254. URL: https://doi.org/10.3390/economies12090247.

12. Зарубина В.Р., Зарубин М.Ю., Есенкулова Ж.Ж., Притула Р.A. Продвижение ESG-повестки для малого и среднего предпринимательства Республики Казахстан в условиях устойчивого развития // Вестник университета «Туран». – 2024. – № 3. – С. 84–97. URL: https://doi.org/10.46914/1562-2959-20241-3-35-84-97.

13. Kurukulasuriya P., Rosenthal S. Climate change and agriculture: a review of impacts and adaptations. Environment department papers // Climate change series Washington, D.C.: World Bank Group. 2013, vol. 91, pp. 54–66. URL: http://documents.worldbank.org/curated/en/757601468332407727/Climate-change-andagriculture-a-review-of-impacts-and-adaptations (accessed: 11.03.2024)

14. Gregory P.J., Ingram J.S., Brklacich M. Climate Change and Food Security // Philosophical Transactions of the Royal Society. 2005, vol. 360, pp. 2139–2140. URL: https://doi.org/:10.1098/rstb.2005.1745.

15. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Trade Reforms and Food Security, Rome. 01.12.2003 URL: https://www.fao.org/3/y4671e/y4671e00.htm#Contents (accessed: 11.03.2024)

16. International food policy research institute. Ag-Incentives: A Global Database Monitoring Agricultural Incentives and Distortions to Inform Better Policies. 2021. URL: https://doi.org/10.2499/p15738coll2.134967 (accessed: 11.03.2024)

17. Anderson K., Hayami Y. The Political Economy of Agriculture Protection: East Asia In International Perspective. Sydney. Allen and Unwin, 1986, 126 p.

18. Vyas V., The Changing Role of Government in Indian Agriculture // Journal of Social and Economic Development. 2022, vol. 24(1), pp. 209–227. URL: https://doi.org/10.1007/s40847-022-00207-y.

19. Gulati A. Input Subsidies in Indian Agriculture: A Statewise Analysis // Economic and Political Weekly. 1989, vol. 24(25), pp. 57–65. URL: http://doi.org/10.1186/s43093-023-00232-1.

20. OECD. Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2023: Adapting Agriculture to Climate Change 01.02.2024. URL: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/3ac265b3-en/index.html?itemId=/content/component/3ac265b3-en#chapter-d1e20-16aed196e0 (accessed: 07.03.2024)

21. Suleman A. Fostering FDI in the Agriculture Sector // The Pakistan Development Review. 2009, vol 48(4), pp. 822–823. URL: https://doi.org/:10.30541/v48i4IIpp.821-838.

22. OECD, Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2024: Innovation for Sustainable Productivity Growth // OECD Publishing. Paris. URL: https://doi.org/10.1787/74da57ed-en. (accessed: 19.02.2025)

23. International Grains Council (2024), OECD (2024) «Producer and Consumer Support Estimates» OECD Agricultural policy monitoring // URL: https://data-explorer.oecd.org/. (accessed: 19.02.2025)

24. Обзор развития сельского хозяйства в Казахстане. URL: https://halykfinance.kz. (дата обращения: 13.03.2024)

25. Statistics of agriculture, forestry, hunting and fishing. Dynamic series. URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/business-statistics/stat-forrest-village-hunt-fish/dynamictables/ (accessed: 12.03.2024)

26. Samuelson P.A., Nordhaus W.D. Economics. N.Y.: McGraw-Hill/Irwin. 2009. 744 p.

27. Маркс К., Капитал. Критика политической экономии. Т.1 Кн.1. Процесс производства капитала. – М.: Политиздат, 1978. – C. 184–185.

28. Kleinsorge I., Schilling H., Sieberg A., Wurtzburg F. Agriculture of the FRG in the system of statemonopolistic capitalism. M., 1984. P. 59.