Қазақстандағы инклюзивті еңбек нарығы: мүгедек адамдарды жұмысқа орналастырудағы кедергілер мен қолдау шаралары

Ұсынылған ғылыми мақалада авторлар инклюзивті жұмыспен қамтуға анықтама беріп, Швеция мысалында шет елдердің тәжірибесін көрсетті. Қазақстан Республикасында, оның ішінде мемлекеттік қызметте және елдің қаржы ұйымдарында жұмыс істейтін мүгедек қызметкерлердің саны туралы статистикалық деректер жиналды. Статистикалық деректер жынысы, жасы, мүгедектік тобы бойынша келтірілген. Мүгедектігі бар адамды жұмыспен қамту мәселесі бойынша әдебиеттерге шолу жасалды. Сонымен қатар, мүгедектігі бар адамдарды жұмыспен қамту мәселелері анықталды. Жарияланым авторлары Қазақстан Республикасының еңбек нарығындағы жұмыспен қамту бағдарламаларын, соның ішінде “Қоғамдық жұмыстар”, “Күміс жас”, “Әлеуметтік жұмыс орындары”, “Жастар тәжірибесі” бағдарламаларын келтіріп, Астана қаласында мүгедектігі бар адамдардың уақытша жұмыс орындарына орналастыру саны бойынша статистиканы келтірді. Мақалада мүгедек адамдарды мемлекеттік қолдау тетіктерін жүзеге асыру бағыттары, соның ішінде “Мүгедек адамдарға жұмыс орындарын квоталау”, “Жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау”, сондай-ақ “Кәсіпкерлікті дамыту бойынша ұлттық жоба” көрсетілген. Зерттеушілер Астана қаласының еңбек ұтқырлығы Орталығының директорымен сараптамалық сұхбат жүргізді, оның барысында мүгедек адамдарды жұмысқа орналастырудың төмен пайызының нақты себептері анықталды, әлеуметтік санаттағы ізденушілерге жұмыс берушілердің сұраныстары, сондай-ақ мүгедек адамдар тарапынан еңбек ұсынысының ерекшеліктері анықталды. Ғылыми жарияланымның авторлары әлеуметтік осал санаттағы өкілдерді жұмысқа қабылдайтын жұмыс берушілерді ынталандыру, соның ішінде осындай ұйымдарға салықтық жеңілдіктер мен субсидиялар беру бойынша ұсыныстарын жасады. Авторлардың пікірінше, жұмыс кеңістіктерінің физикалық қолжетімділігін, еңбектің икемді жағдайларын, оның ішінде қашықтан жұмыс істеу, икемді кестені қамтамасыз етуді қамти отыра, қызметкерлердің әртүрлі топтарының қажеттіліктеріне бейімдеу маңызды аспект болып табылады, ол жалпы алғанда Қазақстан Республикасының еңбек нарығындағы инклюзияны арттыруына әкелуі мүмкін.

1. Петренко Е.С., Притворова Т.П., Спанова Б.К. Профилирование безработных при оказании услуг содействия занятости населения: мировой опыт и модель для Казахстана // Экономика труда. – 2019. – Том 6. – № 1. – С. 357–376.

2. Okutayeva S., Smagulova Z., Mukanova A., Askerov E., Metsik O. Inclusive employment: barriers and ways to overcome them // Entrepreneurship and Sustainability Issues. 2024. No.12(1). P. 209–222.

3. Социальный кодекс Республики Казахстан. Кодекс Республики Казахстан от 20 апреля 2023 года № 224-VII ЗРК. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2300000224 (дата обращения: 23.07.2024)

4. Chandrasekaran P., Thekkumkara S., Jothibalan A., Jagannathan A., Jayarajan D., Reddy S. Hybrid supported employment approach for persons with intellectual disabilities in India: evidence based case studies // Journal of Psychosocial Rehabilitation and Mental Health. 2021. No. 9(3). P. 317–323.

5. Ramachandra S., Murthy G., Shamanna B., Allagh K., Pant H., John N. Factors influencing employment and employability for persons with disability: insights from a city in south India // Indian Journal of Occupational and Environmental Medicine. 2017. No. 21(1). P. 36–45.

6. Yusupov D., Abdukhalilov A. Barriers to disability-inclusive employment in Uzbekistan: A pilot qualitative study of disabled people’s lived experiences // Journal of International Development. 2023. No. 34(5). P. 1048–1068.

7. Peach J. Employment equity groups’ experience of inclusion and commitment to the caf. Frontiers in Psychology. 2024. No. 15. P. 68–81.

8. Alkhouli D. Employment policy for people with disabilities in Saudi Arabia // ةلجم ةيلک ةيبرتلا ةروصنملاب. 2017. No. 99(2). P. 21–40

9. Anuaruddin N., Rahman R., Patah S., Rahman A. A systematic literature review of the barriers to job placement for person with disabilities // International Journal of Engineering & Technology. 2018. No. 7(3.30). P. 66.

10. Lindsay S., Leck J., Shen W., Cagliostro E., Stinson J. A framework for developing employer’s disability confidence // Equality Diversity and Inclusion an International Journal. 2019. No.38(1). P. 40–55.

11. Śledzińska K., Napieralska L., Jasińska I., Witczak E., Jarzyna V. Comfort-related properties of workwear for employees with motor disabilities // Fibres and Textiles in Eastern Europe. 2022. No. 30(2). P. 47–54.

12. Mellifont D., Smith‐Merry J., Bulkeley K. The employment of people with lived experience of disability in Australian disability services // Social Policy and Administration. 2023. No. 57(5). P. 642–655.

13. Ebuenyi I., Ham L., Bunders J., Regeer B. Expectations management; employer perspectives on opportunities for improved employment of persons with mental disabilities in Kenya // Disability and Rehabilitation. 2019. No. 42(12). P. 1687–1696.

14. Ebuenyi I., Syurina E., Bunders J., Regeer B. Barriers to and facilitators of employment for people with psychiatric disabilities in Africa: a scoping review // Global Health Action. 2018. No. 11(1). P. 463–658.

15. Samhall. Официальный сайт Samhall. URL: https://samhall.se (дата обращения: 12.06.2024)

16. Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан // Официальный сайт Министерства труда и социальной защиты населения Республики Казахстан. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek?lang=ru (дата обращения: 28.09.2024)

17. Агентство по делам государственной службы // Официальный сайт Агентства по делам государственной службы. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/qyzmet?lang=ru (дата обращения: 27.09.2024)

18. Ассоциация финансистов Казахстана // Официальный сайт Ассоциации финансистов Казахстана. URL: https://afk.kz (дата обращения: 13.10.2024)

19. Акимат города Астана// Официальный сайт Акимата города Астана. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/astana?lang=ru (дата обращения: 08.09.2024)

20. Центр трудовой мобильности город Астана // Официальный сайт Центра трудовой мобильности город Астана. URL: https://czn.kz/ru/ (дата обращения: 30.08.2024)

21. Электронная биржа труда // Официальный сайт Электронной биржи труда. URL: https://skills.enbek.kz/ru (дата обращения: 11.07.2024)

22. Атлас рекомендуемых профессий для лиц с инвалидностью. URL: https://www.enbek.kz/ru/atlases-professions/disabilities-professions (дата обращения: 17.05.2024)