Қазақстан экспортын әртараптандыру саласын талдау

Қазіргі уақытта Қазақстан экономикасы мұнай-газ секторына тәуелді болып қала береді. Мұнайгаз өнеркәсібінің өнімдері елдің экспорт құрылымында әлі де басым орын алады, бұл экономиканы энергетикалық нарықтардағы ауытқуларға осал етеді. Қазақстанның сыртқы сауда құрылымындағы басқа салалар өнімдерінің үлесін ұлғайтуға бағытталған экспортты әртараптандыру экономикалық тәуекелдерді төмендету және орнықты өсуді қамтамасыз ету үшін маңызды стратегияны білдіреді. Осы зерттеу тауарлық, географиялық және технологиялық әртараптандыруға баса назар аудара отырып, 2017 жылдан 2023 жылға дейінгі кезеңдегі Қазақстанның экспорттық моделінің кешенді анализі болып табылады. Жұмыс шеңберінде тауар номенклатурасының динамикасы, макроөңірлер бойынша экспорттық ағындарды қайта бөлу, өнімді қайта өңдеу деңгейі, сондай-ақ сауда әріптестерінің шектеулі тобына тәуелділік дәрежесі бағаланды. Сандық бағалау үшін стандартталған концентрация және әртараптандыру индекстері қолданылды, бұл прогресс дәрежесін және құрылымдық шектеулерді объективті бағалауға мүмкіндік берді. Мемлекеттік қолдаудың негізгі құралдары қосымша қаралды, талдау география тұрғысынан осы шаралардың тиімділігі мен әртараптандырылуын көрсетеді. Талдау негізінде экспорттық саясатты күшейту, шикізаттық емес экспортты қолдауды масштабтау және елдің сыртқы экономикалық белсенділігін кеңейту бойынша практикалық ұсынымдар ұсынылды. Нәтижелер экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету стратегияларын әзірлеуге мүдделі зерттеушілер мен сала өкілдері үшін маңызды болуы мүмкін.

1. Статистика внешней, взаимной торговли и товарных рынков. Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан Бюро национальной статистики. URL: https://stat.gov.kz/ru/industries/economy/foreign-market/ (дата обращения: 01.02.2025)

2. Dergachova V., Dunska A., Holiuk V., Lutsenko I., Pichugina M. Export concentration and diversification impact on economic growth in the developed and developing countries of the world // Economic Annals-XXI. 2021. Vol. 192. Issue 7-8(2). P. 26–37. URL: https://doi.org/10.21003/ea.V192-03

3. del Rosal I. Export diversification and export performance by destination country // Bulletin of Economic Research. 2019. Vol. 71. Issue 1. P. 58–74. URL: https://doi.org/10.1111/boer.12181

4. Sarin V., Mahapatra S.K., Sood N. Export diversification and economic growth: A review and future research agenda // J Public Affairs. 2020, р. 2524. URL: https://doi.org/10.1002/pa.2524

5. Hirschman A.O. National Power and the Structure of Foreign Trade, Book. Berkeley: University of California Press, 1945.

6. Herfindahl O.C. Concentration in the U.S. Steel Industry doctoral dissertation. Columbia University, 1950.

7. Finger J.M., Kreinin M.E. A Measure of `Export Similarity’ and Its Possible Uses // The Economic Journal. 1979. Vol. 89. No. 356. Р. 905–912.

8. Указ Президента Республики Казахстан № 280 от 6 марта 2020 года «О Концепции внешней политики Республики Казахстан». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2000000280 (дата обращения: 01.02.2025)

9. Указ Президента Республики Казахстан № 636 от 15 февраля 2018 года «Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U1800000636 (дата обращения: 01.02.2025)

10. Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана от 1 сентября 2023 года «Экономический курс справедливого Казахстана». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K23002023_1 (дата обращения: 01.02.2025)

11. Постановление Правительства Республики Казахстан № 730 от 12 октября 2021 года «Об утверждении национального проекта «Устойчивый рост, направленный на повышение благосостояния казахстанцев». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000730 (дата обращения: 01.02.2025)

12. Постановление Правительства Республики Казахстан № 874 от 1 августа 2014 года «Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстана на 2015–2019 годы». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001050 (дата обращения: 01.02.2025)

13. Постановление Правительства Республики Казахстан № 1050 от 31 декабря 2019 года «Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстана на 2020–2025 годы». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900001050 (дата обращения: 01.02.2025)

14. Постановление Правительства Республики Казахстан № 511 от 26 августа 2017 года «Об утверждении Программы «Национальная экспортная стратегия». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1700000511 (дата обращения: 01.02.2025)

15. Указ Президента Республики Казахстан № 611 от 30 июля 2024 года «Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2029 года». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2400000611 (дата обращения: 01.02.2025)

16. UNCTADstat Data centre. URL: https://unctadstat.unctad.org/datacentre/ (дата обращения: 02.02.2025)

17. АО Центр развития торговой политики «QazTrade». URL: https://qaztrade.org.kz/rus/ (дата обращения: 01.02.2025)