Инженерлік кадрларды даярлауды бағалау: шығыс Қазақстан облысы жұмыс берушілерінің қажеттіліктерін зерттеу

Инженерлік білім өңірдік экономикалық әлеуетін қалыптастырады, демек оның сапасын үнемі жақсарту экономикадағы тез және оң өзгерістерді қамтамасыз етеді. Университеттің стратегиялық міндеттері оны бітірген түлектің ертеңгі күніне сенімді болуына және өндірістік ортаға тез бейімделетініне бағытталуы тиіс. Алайда, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректері бойынша инженерлік кәсіптің көптеген түлектері оқуды бітіргеннен кейін қайта даярлауды өтуге мәжбүр болады. Бұл мәселені шеше отырып, университеттерге экономиканы дамытудың заманауи үрдістерін, еңбек нарығының сұраныстарын және негізгі стейкхолдерлердің талаптарын ескере отырып, инженерлік кадрларды дайындауға мүмкіндік беретін бірыңғай басқарушылық тәсілді әзірлеу және іске асыру өзекті болып табылады. Мақала аясында білім беру бағдарламаларын әзірлеу кезінде әмбебап құзыреттерді (soft skills) дамытуға назар аудару керектігі дәлелденді. Олар инженерлер үшін маңызды болып табылады, себебі техникалық әзірленімдер пәнаралық болады және топтық қызметке негізделеді, ал технологияның қарқынды дамуы инженерлік кадрларға қалыптасқан soft skills-сіз нарықтың жаңа жағдайларына тез бейімделуге мүмкіндік бермейді. Шығыс-Қазақстан облысының жұмыс берушілерінен онлайн-сауалнама алу маңызды soft skills-терді анықтауға, олардың деңгейін анықтауға және болашақ құзыреттерін болжауға мүмкіндік берді. Зерттеу soft skills дамыту мамандардың еңбек нарығы мен технологиялық ортада тез өзгеретін жағдайларға бейімделуінде негізгі рөл атқаратын түлектердің кәсіби даярлығын едәуір арттыратынын растады. Сауалнама нәтижелері ішінара енгізу өңірлік еңбек нарығы үшін білікті инженерлік кадрлар даярлауға мүмкіндік беретін университеттерде білім беру үдерісін жетілдіру бойынша ұсынымдар әзірлеуге мүмкіндік берді.

1. McGowan V., Bell P. Engineering Education as the Development of Critical Sociotechnical Literacy // Sci & Educ. 2020, no. 29, pp. 981–1005.

2. Leifler O., Dahlin J. Curriculum integration of sustainability in engineering education – a national study of programme director perspectives // International Journal of Sustainability in Higher Education. 2020, vol. 21. no. 5, pp. 877–894.

3. Martin D.A., Polmear M. The two cultures of engineering education: Looking back and moving forward // Engineering, social science, and the humanities: Has their conversation come of age. 2023, no. 42, pp.133–150.

4. Shekhawat S. Enhancing employability skills of engineering graduates / In K. Sangwan, C. Herrmann (Eds.): Enhancing future skills and entrepreneurship. Sustainable production life cycle engineering and management (Springer Nature). 2020, pp. 263–269.

5. Концепция развития высшего образования и науки в Республике Казахстан на 2023–2029 годы. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300000248 (дата обращения: 18.05.2024).

6. World Development Report 2016: Digital Dividends. The world bank: 2016. URL: https://www.worldbank.org/ (accessed: 25.04.2024)

7. Boyatzis R., Stubbs L., Taylor S. Learning cognitive and emotional intelligence competencies through graduate management education // Academy of Management Journal on Learning and Education. 2002, vol. 1. no. 2, pp. 150–162.

8. Radermacher A., Walia G. Gaps Between Industry Expectations and the Abilities of Graduates // Proceeding of the 44th ACM Technical Symposium on Computer Science Education (SIGCSE 2013). Denver, 2013. P. 525–530.

9. Kamaruzaman F.M., Hamid R., Mutalib A.A., Rasul M.S. Conceptual framework for the development of 4IR skills for engineering graduates // Global Journal of Engineering Education. 2019, no. 21, pp. 54–61.

10. Luthans F., Welsh D.H.B., Taylor L. A descriptive model of managerial effectiveness // Group and Organization Studies. 1988, no. 13(2), pp. 148–162.

11. Spencer L.M. Spencer S.M. Competence at Work: Models for Superior Performance // John Wiley & Sons. New York, 1993.

12. Goleman D., Boyatzis R., McKee A. Primal Leadership: Realizing the Power of Emotional Intelligence Boston. The Harvard Business Review Press, 2002. 352 p.

13. Официальный сайт рейтинга QS. 2024. URL: https://www.topuniversities.com/ (дата обращения: 25.04.2024)

14. Serrat O. Understanding and Developing Emotional Intelligence. In Knowledge Solutions. Singapore: Springer, 2017. P. 329–339.

15. Campos D.B. Desenvolvimento de um Modelo Diagnóstico de Formação de Competências Socioemocionais para Cursos de Engenharia. 2019. 222 р.

16. Paul R., Elder L. Critical Thinking: Concepts and Tools. Lanham, MD: Rowan and Littlefield, 2020. 48 р.

17. Nascimento J.H.F.C. Desenvolvimento de competências em equipes de atendimento ao cliente em empresa de tecnologia. 2019. 32 р.

18. Hasanah M., Surya E. Differences in the Abilities of Creative Thinking and Problem Solving of Students in Mathematics by Using Cooperative Learning and Learning of Problem Solving // IJSBAR. 2017, no. 34, pp. 286–299.

19. Reh F.J. The Role and Responsibilities of a Manager: Take a Look at the Role and Responsibilities of Today’s Manager. 2020.

20. Woratschek C.R., Lenox T.L. Information systems entry-level job skills: a survey of employers / In Proceedings of the Information Systems Educators Conference. San Antonio TX, 2002. No. 19.

21. Gruba P., Al-Mahmood R. Strategies for communication skills development // In Proceedings of the Sixth Australasian Conference on Computing Education. 2004, vol. 30, pp. 101–107.

22. Tibério J.R., Tonini A.M. The Role of the Engineer as a Manager: Relations and Professional Knowledge in Practice: Trabalho & Educação. 2013, no. 22, pp. 143–152.

23. Rios-Carmenado I., Rodríguez F., García C. Promoting Professional Project Management Skills in Engineering Higher Education: Project-Based Learning (PBL) Strategy // International Journal of Engineering Education. 2015, vol. 31, pp. 1–15.

24. Laranjeiro A.C., Suleman F., Botelho M.C.A. Empregabilidade dos Graduados: Competências procuradas nos anúncios de emprego // Sociologia, Problemas e Práticas. 2020, vol. 93. pp. 49–69.

25. Raman M., Koka S.A. The Ever-Increasing Demand for Soft Skills at Workplace: A Study on IT Professionals’ Perspectives: International Conference on Management and Information Systems. 2015, pp. 4–8.

26. Sjursen H.P. The new alliance between engineering and humanities educators // Global J. of Engng. Educ. 2015, vol.11., no. 2, pp. 135–139.

27. Похолков Ю.П. Концепция развития инженерного образования в современных условиях // Engineering education. – 2021. – № 30. – С. 96–107.

28. Buch A. Ideas of Holistic Engineering Meet Engineering Work Practices: Engineering Studies. 2016, vol. 8., no. 2, pp. 140–161.

29. Date G., Chandrasekharan S. Beyond Efficiency: Engineering for Sustainability Requires Solving for Pattern // Engineering Studies. 2018, vol. 10., no. 1, pp. 12–33.

30. Смаилова С.С., Вороненко M., Кумаргажанова С.K., Блинаева Е.В., Тлебалдинова A.С. Application of bayesian networks to determine the impact of higher education on economic development // Вестник ВКТУ. – 2024. – № 3. – С. 188–199.