ТЕҢІЗ-ҚҰРҒАҚ ПОРТ ДАМУДЫҢ ДИАДАЛЫҚ БОЛАШАҒЫ: ШЕТЕЛДІК ТӘЖІРИБЕ

Бүгінгі таңда кешенді жаһанданған логистикаға кең қажеттілік туындап тұр, оған дәлел ретінде тек өнеркәсібі дамыған елдерде ғана емес, сонымен қатар экономикасы дамып келе жатқан Азия мен басқа елдерде де айтарлықтай логистикалық қызмет көрсету нарығының пайда болуын айтуға болады. Логистикалық тізбектердің және олардың желілік жүйесінің үздіксіз дамуы түйіндік сызықтардың дамыған жүйесіне байланысты, мұнда түйін ретінде теңіз порттары интеграцияланған логистикалық орталықтар болып табылады. Қазіргі уақытта, теңіз порттары жеткізу тізбегі (Supply Chain) желісінің негізгі бөлігі болады. Құрғақ және теңіз порттарының түрлеріне берілген тұжырымдаламар қарастырылды және осы аталған порттардың бастапқы және дамыған кездегі дамуында басқару үлгісі көрсетілді. Осы үлгілерге мысалдар келтіріліп, Қазақстан үшін ыңғайлысы автормен ұсынылды. Теңіз порттарының түрлі мақсаттық және кеңістік функциялары елдің заңнамасының өзгеруіне әсер етеді, сондай-ақ аймақтың немесе қаланың көліктік және экономикалық жағдайын анықтау үшін құрылды және әрі дамуда. Осылайша, құрғақ порттар келесілерді жетуге көмектеседі: біріншіден, құрғақ порт теңіз порттарының бәсекеге қабілеттілігін арттырады; екіншіден, олар қарқынды даму және тауарларды жеткіліксіз жабдықтау арасындағы қайшылықты шешеді; үшіншіден, олар құрғақ порттар мен теңіз порттарын арасындағы үздіксіз байланысты орнатуға көмектеседі. Шетелдік зерттеулер арқылы құрғақ порттар мен теңіз порттарының жұмыс істеу моделі автормен құрастырылды. Теңіз порты-құрғақ порт дамудың диадтық болашағына келтірілген мысалдар қарастырылды және Ақтау теңіз порты мен Қорғас құрғақ портының жұмыс істеу әлеуеті қарастырылып, олардың әрі қарай дамуына тұжырымдама жасалынды.

құрғақ порт, теңіз порты, басқару, логистика, логистикалық жүйе, модельдер, функциялар, әлеует, dry port, sea port, management, logistics, logistics systems, models, functions, potential, сухой порт, морской порт, управление, логистика, логистические системы, модели, функции, потенциал

1. Gerald Wanzala Werikhe, Jin Zhihong, A Comparative Study of Dry Ports in East Africa and China // Developing Country Studies. - 2015. - Volume 5-2. - 12 p.

2. Anu Bask, Violeta Roso, Dan Andersson, Erkki Hämäläinen. Development of seaport-dry port dyads: two cases from Northern Europe // Journal of Transport Geography. - 2014. - P. 85-95.

3. Bidisha Lahiri. Landlocked Countries: A way to integrate with coastal economies // Journal of economic integration. - 2012. - Volume 27-4. - P. 505-519.

4. Andrzej Montwiłł. The role of seaports as logistics centers in the modelling of the sustainable system for distribution of goods in urban areas // Social and behavioral sciences. - 2014. - 151. - P. 257-265.

5. Anu Bask, Violeta Roso, Dan Andersson, Erkki Hämäläinen. Development of seaport-dry port dyads: two cases from Northern Europe // Journal of transport geography. - 2014. - P. 85-95.

6. Blessing Charuka. Unlocking the landlocked: appraising the economic viability of dry ports for Zimbabwe // World Maritime Universiy. - 2014. - 102 p.

7. Khorgos dry port official site: http://sezkhorgos.kz/kz and Astana; the logistics center site: http://c-l.kz/o-kompanii/; Aktau sea port site: http://www.portaktau.kz/. DP World Annual Report and Accounts, 2016. - 153 p.