Коронавирус пандемиясының Қазақстан университеттерінің қаржылық механизмдеріне әсері

Мақаланың мақсаты – COVID–19 пандемиясы жағдайында жоғары білім беру жүйесінің қашықтықтан оқытуға көшу процесін қарастыру. Қашықтықтан оқытуға бірыңғай көшуге қарамастан, жоғары оқу орындары оны ұйымдастырудың стратегиясымен ерекшеленеді. Еліміздің жоғары оқу орындарына және олардың оқытушылар мен студенттерді онлайн-оқытуға көшіру бойынша қабылдаған шараларға талдау жүргізілді. Талдау барысында қашықтықтан оқытудың жаңа форматына көшу кезінде жоғары оқу орындары тап болған бірқатар қиындықтар, соның ішінде инфрақұрылымның және материалдық-техникалық базаның жоқтығы, оқу материалдарын жаңа форматқа бейімдеудегі қиындықтар, кадрлардың біліктілігі мен қашықтан жұмыс жасау тәжірибесінің жоқтығы атап көрсетілді. Пандемия цифрлық білім беру ортасын дамытуға, профессорлық-оқытушылар құрамының біліктілігін арттыруға, сондай-ақ дағдарыс кезінде жұмысынан айырылған студенттер үшін университеттер жанынан жұмыс орындарын құруға қосымша бюджет қаражатын алу қажеттілігін көрсетті, бұл оларға оқу ақысын және тұру шығындарын төлеуге мүмкіндік берді. Осылайша, қашықтықтан оқытуға көшудің жоғарыда аталған барлық қиындықтарын ескере отырып, жоғары оқу орындарының толыққанды жұмыс істеуі және жұмыссыздықтың ықтимал өсуіне жол бермеу үшін шығындарды көбейту қажет. Мақалада, сонымен қатар білім беру саласындағы басқарушылық және қаржылық модельдерге тиісті өзгерістер енгізу қажеттілігі туралы ұсыныстар қарастырылады.

1. Абанкина И., Винарик В., Филатова Л. Государственная политика финансирования сектора высшего образования в условиях бюджетных ограничений // Журнал Новой экономической ассоциации. – 2016. – № 3 (31). – С. 111–142.

2. Абанкина И.В., Абанкина Т.В., Филатова Л.М. Ловушки дифференциации в финансировании российских вузов // Актуальные проблемы экономики и права. – 2016. – Т. 10. – № 2. – С. 38–58.

3. Абдрахманова Г., Гохберг Л., Ковалева Г., Суслов А. Внутренние затраты на развитие цифровой экономики. ИСИЭЗ, 2019. [Электронный ресурс]. URL: https://issek.hse.ru/news/281236984.html

4. Артюхов А.А. Некоторые аспекты теории и практики организации «дистанционного обучения» при изучении географии в основной школе (рус.) // Международный научно-исследовательский журнал. – 2021. – Т. Выпуск 5. – С. 51. – ISSN 2303-9868. – doi:10.23670/IRJ.2021.107.5.111

5. Баранников К.А., Лешуков О.В., Назайкинская О.Л., Суханова Е.А., Фрумин И.Д. Уроки «стресстеста». Вузы в условиях пандемии и после нее (июнь 2020). Аналитический доклад. URL: https://drive.google.com/file/d/1GMcBIoP8ITzE_WDVh4nFksX6lceotZY3/view.

6. Беляков С.А., Клячко Т.Л. Российское высшее образование: модели и сценарии развития. – М.: Дело. – 2013.

7. Деброк Л. Новая эра очного образования: масштабируемая система интерактивного взаимодействия // Вопросы образования / Educational Stu- dies Moscow. – 2018. – № 4. – С. 44–59.

8. Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года «Об образовании», приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 30 октября 2013 года № 440 «Об утверждении Методики подушевого нормативного финансирования среднего образования».

9. Закон о науке РК от 18 февраля 2011 года № 407-IV. Ст. 27 Закона о науке РК от 18 февраля 2011 года № 407-IV.

10. Клячко Т.Л., Мау В.А. Будущее университетов. Статья 1. Глобальные тренды. Общество и реформы // Общественные науки и современность. – 2015. – № 3. – С. 5–18.

11. Клячко Т.Л., Мау В.А. Будущее университетов. Статья 2. Российские тенденции // Общественные науки и современность. – 2015. – № 4. – С. 5–25.

12. Клячко Т.Л., Синельников-Мурылев С.Г. Стратегия для России: образование. – М.: Дело. – 2018.

13. Клячко Т.Л., Синельников-Мурылев С.Г. О реформировании системы финансирования вузов // Вопросы экономики. – 2012. – № 7. – С. 14–32.

14. Платонова Д.П., Кузьминов Я.И., Фрумин И.Д. Университеты на перепутье: Высшее образование в России. М.: Изд. дом ВШЭ. – 2019.

15. Федосов В.М., Буряк Л.Д., Бутаков Д.Д. и др. Государственные финансы. Учеб. пособие для студентов экон.вузов и фак. под ред. В.М. Федосова, С.Я. Огородника и В.Н. Суторминой. – К.: Лыбидь, 1991. – 276 с.

16. GouëdardP.,PontB.,ViennetR.(2020)EducationResponsestoCOVID-19:ShapinganImplementation Strategy // 2nd Meeting of Country Representatives for the Implementing Education Policies Project (Virtual meeting, 2020, June 10–11). URL: http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=ED/EDPC/RD(2020)9&docLanguage=En.

17. Niazi S. Extension of caste quotas to shake up higher education //University World News. – 2019. URL: //https://www.universityworldnews.com/post.php?story=20190117124356721.

18. Remote Online Exams in Higher Education during the COVID-19 Crisis. Paris: OECD. – 2020. URL:https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/f53e2177-en.pdf?expires=1608971675&id=id&accname=guest&checksum=4A619EF7DB121EE-17585FA51ED5DD77C.

19. Olmos-López P., Sunderland J. Doctoral supervisors’ and supervisees’ responses to co-supervision // Journal of Further and Higher Education. – 2017. Vol. 41. No. 6. – P. 727–740.

20. Ren Lili, Chaolin Huang, Yeming Wang, Xingwang Li, Jianping Zhao. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China // Lancet. – 2020. Vol. 395, iss. 10223. – P. 497–506. – ISSN 0140-6736. – doi:10.1016/S0140-6736(20)30183-5

21. Salmi J. Higher Education Equity Policies across the Globe // International Higher Education. – 2019. – No. 98.