XX ғасырдың үшінші ширегіндегі ҚХР-ның саяси-экономикалық трансформациясы: «жаңа демократиядан» «мәдени революцияға» дейін

Мақаланы жазудың мақсаты – ХХ ғасырдың үшінші ширегінде Қытайда өткізілген саяси және экономикалық науқандардың мәні мен жойқын салдарын зерттеу. Автор зерттеу кезеңінде Қытайдың саясиэкономикалық және әлеуметтік дамуының көрінісін қайта құруға, Шыңжаңдағы реформаның жұмыс істеу ерекшелігін қалпына келтіруге, аймақтың өзінде де, орталық билік пен ұлттық автономия арасында қалыптасқан экономикалық, саяси және этносаралық қатынастардың өзара байланысын бақылауға тырысады. Бұл зерттеу Қытайдағы әлеуметтік-экономикалық қайта құрулар мен халықтың, ең алдымен ұлттық азшылықтардың Қазақстанға жаппай көші-қоны арасындағы өзара байланысын анықтауға бағытталған. 1955 ж. бастап Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданында (ШҰАА) Синьцзян провинциясында жүргізілген түбегейлі өзгерістерді зерттеуге ерекше назар аударылды, өйткені мұнда жалпы келеңсіз салдар ұлттық ауданның байырғы халқының көші-қонына әсерін күшейтетін этно-саяси факторлармен күрделеніп отырған. Зерттелген ғылыми әдебиеттердің, сондай-ақ тарихи талдау әдісін қолданудың негізінде Қытайдың модернизациялануының бірнеше кезеңдері анықталды, олар біркелкі емес, өте ауыр сипатта болды. Әр кезеңнің ерекшеліктері терең зерттелді, жинақталған фактілер тіркелді, Қытайдың саяси және экономикалық дамуы мен 1950–1970 жж. Қытайдан Қазақстанға жаппай көші-қонның себеп-салдарлық байланыстары анықталды. Көпфактуралы кешенді тәсілді қолдану ШҰАА экономикалық өмірінің көптеген құбылыстарының сипатын және олардың саяси оқиғаларға тәуелділігін, ұлттық-мемлекеттік құрылыс, ұлтаралық қатынастар мәселелерін шешуді түсінуге мүмкіндік берді.

1. Социально-экономический строй и экономическая политика КНР: 1949-1975 / Под общей редакцией М.И. Сладковского – М.: Наука, 1978. – 260 с.

2. Экономика КНР: возможности и реальность / ответственные редакторы А.И. Петров, Л.И. Молодцова. – М.: Наука, 1976. – 234 с.

3. Пожилов И.Е. Искусство политической борьбы Мао Цзэдуна и реформы в Китае // Вестник ТГУ. – 1997. – Выпуск 3. – С. 9–12.

4. Усов В.Н. КПК. Политико-идеологические кампании 1949–1976 гг. // Духовная культура Китая: Энцикл.: в 5 т. Т. 4: Историческая мысль. Политическая и правовая культура / Гл. ред. M. JI. Титаренко; Ин-т Дальнего Востока РАН. – М.: Вост. лит. – 2009. – С. 308-351. URL: http://www.lib.csu.ru/ER/ER_China/fulltexts/TitarenkoMLT4_308-351.pdf

5. Яременко Ю.В. «Большой скачок» и народные коммуны в Китае. – М., Политиздат, 1968. – 143 с.

6. Богословский В.А., Москалев А.А. Национальный вопрос в КНР (1949-1994) / Ответственный редактор Т.Р. Рахимов. – М.: Наука, 1984. – 260 с.

7. Жоголев Д.А. Малые народности и Великий Китай / Информационный бюллетень №2 Института Дальнего Востока РАН. – М., 1994. – 199 с.

8. Буяров Д.В. Национальная политика Китая в конце 1950-х – конце 1970-х гг. // ИСОМ. – 2016. – №1/1. – С. 39–43.

9. Молодцова Л.И. Особенности формирования промышленной системы КНР (1949-1985). – М.: Наука, 1988. – 282 с.

10. Бахамов Г. Сущность аграрных преобразований и последствия «коммунизации» в СиньцзянУйгурском автономном районе. Автореф. дисс. на соискание степени канд. истор. наук. – Алма-Ата, 1955. – 16 с.

11. Омельченко О.А. Экономическое развитие Синьцзяна в 1949–1978 гг. Автореф. дисс. на соискание степени канд. истор. наук. – Барнаул, 2000. – 25 с. – URL: http://cheloveknauka.com/v/37271/a?#?page=1

12. Кречетова В.С. Эволюция хозяйственно-культурных территориальных комплексов Китая. Автореф. дисс. на соискание степени канд. географ. наук. – М., 2008. – 25 с. URL: http://earthpapers.net/preview/262588/a#?page=24

13. Castets R. The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows, China Perspectives [En ligne], 49 | septemberoctober 2003, mis en ligne le 17 janvier 2007, consulté le 28 octobre 2019. URL: https://journals.openedition.org/chinaperspectives/648

14. Dreyer J.T. The Xinjiang UigurAtonomous Region at Thirty:AReport Card //Asian Survey. Berkeley. – 1986. – Vol. 26. – № 7. – Р. 721–744.

15. Seymour J.D. “Xinjiang’s Production and Construction Corps and the Sinification of Eastern Turkestan”, Inner Asia. – 2000. – Vol. 2. – No. 2. – Р. 94–171.