Солтүстік Тянь-Шань тау асуларының туризмдік жіктелу тәжірибесі

Мақаланың мақсаты – Солтүстік Тянь-Шань тауларының асуларын объективті жіктеу, олар туралы барынша ақпарат жинау, бұл таудағы туристік жорықтарға қатысушылардың барынша қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. КСРО-ның таулы аймақтарының асуларын жіктеу бойынша жүйелі жұмыс туризм спорт түрі ретінде қалыптасқаннан кейін бірден басталды. 1990 ж. қарай 4 мыңнан астам асулар жіктелді. КСРО ыдырағаннан кейін туристер қарқынды түрде алыс шетелдердің таулы аймақтарында спорттық жорықтар жасай бастады. 2001 ж. қарай (жаңа «Тізім...» шығарылған жыл) 5 мың асу жіктелді. 2020–2021 жж. «Биіктаулы асулар тізімін...» жаңартудың жаңа кезеңі басталды. Автор кеңес заманынан бері Солтүстік Тянь-Шань мен Жоңғар Алатауы асулары бойынша осы жұмыстарды жүзеге асыруға жауапты болды. Сондықтан, дәл осы таулы аудандар бойынша автор 10 жылдан астам уақыт басқарып келе жатқан «Тұран» университетінің (Алматы қ., Қазақстан) туризм ҒЗИ күшімен қарқынды жұмыс жүргізілді. Тізімді 20 жыл ішінде (2001-ден 2021 жж. дейін) туристер жүріп өткен жаңа асулармен толықтырудан басқа, мәтінге асу нүктелерінің нақты координаттары, ізашарлардың тегі мен бірінші жүріп өткен күндері туралы барынша көп ақпаратты қосу міндеті қойылды. Сонымен қатар, асулар туралы ақпараттың дәл осы көрсетілген бөлімін нақтылау бойынша үлкен жұмыс жүргізілді. Бұл мақала осы мәселелерді қарастыруға арналған. Осы кезеңде автор әріптестерімен бірге тізімді 64 жаңа ақпарат сегментімен және түсіндірмелердің алты сегментімен толықтырды. Координаттар мен ізашарлар туралы сенімді ақпарат көздерін таңдауға ерекше назар аударылды.

1. Степанова В.И. По Заилийскому Алатау. – Алма-Ата, 1981. – 172 с.

2. Вуколов В.Н. По Северному Тянь-Шаню. – Алматы, 2006. – С. 54–55.

3. Лухтанов А.Г. Марьяешев А.Н. Очерки и рассказы. – Алматы, 2014. – С. 3–4; 34–37.

4. Вуколов В.Н. Альпинисты Казахстана в Великой Отечественной войне. – Алматы, 2020. – 364 с.

5. Перечень классифицированных высокогорных перевалов // URL: http://www.tssr.ru › mountain › pereval; https://tssr.ru/mountain/pereval/intro/ (дата обращения: 22 апреля 2018 г.)