Қазақстанның өнеркәсіп салалары өсімнің икемділігі

Экономиканың құрылымдық өзгерістер мәселесі әлі күнге дейін бірқатар посткеңестік елдер үшін, соның ішінде Қазақстан үшін де өткір болып отыр. Ресурстардың орасан зор қоры бар ел әлі де дамудың шикізаттық бағытынан алыстап кеткен жоқ. Өңдеу өнеркәсібінің үлес салмағы экономикалық өсудің жоғары қарқынды жылдарында (2000–2007) күрт төмендеді. Соңғы жылдары мемлекет айтарлықтай қолдау көрсетсе де, еңбек өнімділігі, өңдеуші өнеркәсіпке инвестициялар сияқты көрсеткіштер үлесі төмендеді. Сондықтан, біздің көзқарасымыз бойынша, құрылымдық өзгерістер саласындағы зерттеулер өзектілігін жоғалтпайды. Құрылымдық өзгерістердің көрсеткіштерінің бірі салалардың өсу икемділік коэффициенті болып табылады. Мақала жазу барысында авторлар 1991 жылдан 2020 жылға дейін Қазақстанның өңдеу өнеркәсібі салаларының өсу икемділігін талдауды алдына мақсат етіп қойды. Салалар өсуінің икемділік коэффициенті салалар өсуінің жалпы өнеркәсіптің өсуіне қатынасы ретінде есептелді. Осы орайда, біз салалық өндірістің өсу қарқынын және жалпы Қазақстанның өңдеу өнеркәсібінің өсу қарқынын ескердік. Соңында «нөлдік өсу икемділігі» бар салалар, яғни бес санат ұсынылған.Авторлар ресми логика, көрсеткіштерді салыстырмалы және факторлық талдау әдісін қолданды. Жүргізілген талдау, біздің ойымызша, Қазақстанның өңдеуші өнеркәсіп салаларындағы өндірістің салыстырмалы өсу динамикасындағы өзгерістерді көрсетеді және осы саладағы одан әрі зерттеулер үшін пайдаланылуы мүмкін.

1. Чеботарев А.Н. Эволюция методологий оценки воспроизводственного потенциала региона // Управление экономическими системами: электронный научный журнал. – 2012. – № 9(103). – С. 1–11.

2. Киселева Н.Н. Структурная эластичность экспорта регионов Южного Федерального округа // Известия вузов. Северо-Кавказский регион. Общественные науки. – 2006. – № 3. – С. 83–87.

3. Шевченко И.К., Развадовская Ю.В. Анализ структурно-динамической интенсивности развития отраслей промышленного сектора экономики // Электронный научный журнал «Инженерный вестник Дона». – 2012. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/analiz-strukturno-dinamicheskoy-intensivnostirazvitiya-otrasley-promyshlennogo-sektora-ekonomiki.

4. Булгакова Л.Н., Бостанов К.А. Методика оценки отраслевой эластичности роста экономики // Развитие территорий. – 2007. – № 4(43). – С. 83–87.

5. Баскаков А.М. Японская экономическая модель // Мировая экономика и международные отношения. – 2004. – № 1. – С. 13–18.

6. Harrasova J. Estimating the elasticity of substitution between capital and labour. Fraser of Allander Economic Commentary, 2020, no. 44(4). URL: https://strathprints.strath.ac.uk/74932.

7. Industrial Development Report – 2020. Industrializing in the digital age. Overview. UNIDO ID/449. 2019. P.12.

8. Romanovskaya E.V., Andryashina N.S., Kuznetsova S.N., Smirnova Zh.V., Ivonina O.G.. Digital Technologies in Russia: Trends, Place and Role in Economy. Institute of Scientific Communications Conference. ISC 2020: “Smart Technologies” for Society, State and Economy. Р. 344–351.

9. IMD. World Digital Competitiveness Ranking 2021. URL: https://www.imd.org/centers/worldcompetitiveness-center/rankings/world-digital-competitiveness.

10. Leif van Neuss. The drivers of structural change // Journal of economic surveys. 2019. Volume 33. Issue 1. Р. 309–349. URL: https://doi.org/10.1111/joes.12266

11. Święcki T. Determinants of structural change // Review of Economic Dynamics. 2017, volume 24, pp. 95–131. URL: https://doi.org/10.1016/j.red.2017.01.007

12. P.M.G. Martins. Structural change: Pace, patterns and determinants // Review of Development Economics. 2019. Volume 23. Issue 1. P. 1–32. URL: https://doi.org/10.1111/rode.12555

13. Onikosi-Alliyu Saidat O. and Oyeniran Ishola Wasiu. Determinants of Structural Changes in Manufacturing Sector in Nigeria. // Academic Journal of Economic Studies. 2019. Vol. 5. Issue 1. P. 36.

14. Объемы промышленного производства по видам экономической деятельности по Республике Казахстан. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://old.stat.gov.kz/faces/wcnav_externalId/homeNumbersIndustry?_afrLoop=3022321019390048#403F_afrLoop3D302232101939004826_adf.ctrl-state3D1d80uq2iw7_38 (дата обращения: 06.05.2022)

15. Kazakhstan Reversing Productivity Stagnation: Country Economic Memorandum. 2019. World Bank, Washington, DC. URL: https://openknowledge.worldbank.org.

16. О cтратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003–2015 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года № 1096. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=1039961 (дата обращения: 06.05.2022)