Кілем өнеркәсібі кәсіпорындарындағы инновациялық белсенділікті бағалаудың математикалық әдістері

Мақалада кілем өндірісіндегі ұйымның инновациялық қызметінің экономикалық тиімділігін бағалаудың негіздемесі мен математикалық әдістері қарастырылады. Қазақстан Республикасының цифрландыру бағытындағы заңнамалық негіздемеcімен қатар, елдегі цифрландырудың қазіргі ахуалы кеңінен баяндалады. Мақалада еліміздегі ең үлкен кілем өндіруші кәсіпорынның қаржылық және операциялық көрсеткіштері көрсетілген. Компанияның ашылған сәттен бастап қазіргі уақытқа дейінгі негізгі көрсеткіштері кеңінен талданды. Кілем өндірісін цифрландырудың тиімділігі өңірлік кеңістік-салалық құрылымның технологиялық дамуында маңызды рөл атқарады, сондықтан өнеркәсіптің инновациялық цифрлық технологиялар базасында жоғары технологиялық кілемдер мен кілем бұйымдарын өндіру экономикаға оң әсерін тигізеді. Зерттеу барысында компанияның кілем өндірісі бойынша негізгі көрсеткіштерінің өсіп келе жатқан қатарларын экстраполяциялау, сондай-ақ трендтерді талдау әдісімен болжау мәселелері қаралды. Елдегі ең ірі кілем өндірушісінің негізгі көрсеткіштері экстраполяция арқылы талданды. Нәтижесінде авторлар таңдалған көрсеткіштер арасындағы байланысты талдауды ұсынды. Мақалада регрессиялық талдау жүргізілгеннен кейін ұсынылған модельдің сенімділік деңгейін бағалау үшін талдау жүргізу ұсынылады. Бұл жағдайда модельдің сенімділігі регрессия коэффициентімен тексеріледі, ал ұсынылған әдіс негізінде детерминация коэффициенті 95% сенімділік деңгейінде бағаланады. Ұсынылған әдіс негізінде кілемдер мен кілем бұйымдарын шығаратын кәсіпорын қызметінің негізгі көрсеткіштерін болжау мүмкіндігі бар.

1. «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы, 12.12.2017 ж. URL: https://www.akorda.kz (өтініш берілген күн: 12.08.2022)

2. Қазақстан Республикасында жеңіл өнеркәсіпті дамыту жөніндегі 2010–2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы, 30.09.2010 ж. URL: www.akorda.kz (өтініш берілген күн: 13.08.2022)

3. Қазақстанның ЖІӨ: көлемі, өсу қарқыны, құрылымы / Статистикалық жинақ. – Нұр-Cұлтан, 2020. – 120 б. URL: https://www.stat.gov.kz/ (өтініш берілген күн: 05.08.2022)

4. Warasthe R, Brandenburg M., Seuring S. Sustainability, risk and performance in textile and apparel supply chains. Cleaner Logisitics and supply chain. 2022. Vol. 5. P. 433–441. URL: https://doi.org/10.1016/j.clscn.2022.100069

5. Milton J. The Insertion of the Ceara Textile Sector in a Circular Economy: A View of Sustainability Relations. Journal of Textile Science and Technology. 2021. Vol. 7. P. 101–111. URL: https://doi.org/10.4236/jtst.2021.73009

6. Gbolarumi F.T., Wong K.Y., Olohunde S.T. Sustainability Assessment in The Textile and Apparel Industry: A Review of Recent Studies.IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. 2021. Vol. 1051. P. 560–567. DOI:10.1088/1757-899X/1051/1/012099

7. Pourmoradian S., Vandshoari A., Omarzadeh D. and others. An Integrated Approach to Assess Potential and Sustainability of Handmade Carpet Production in Different Areas of the East Azerbaijan Province of Iran. Sustainbility. 2021, no. 13(4), p. 2251. URL: https://doi.org/10.3390/su13042251

8. Модельдік цифрлық фабрикалар» жобасын іске асыру. URL: https://www.gov.kz/memleket/entities/miid/press/news/details/228982?lang=kk (өтініш берілген күн: 02.07.2022)

9. «Килими» ақпараттық порталы / «Еуропалық кілем тоқу тарихы» URL: https://kilimi.com.ua/stati/konry-evropy/ (өтініш берілген күн: 03.07.2022)

10. «Бал Текстиль» ЖШС 2013–2021 жылдарға арналған есеп беру материалдары. URL: https://www.baltextile.kz (өтініш берілген күн: 01.07.2022)

11. Федосеева В.В. Экономико-математические методы и прикладные модели, 1999. – 413 с.

12. Қазақстандағы кілем нарығын талдау–2021. URL: https://tebiz.ru/mi/analiz-rynka-kovrov-vkazakhstane (өтініш берілген күн: 01.07.2022)

13. Fu Jia, Shiyuan Yin, Lujie Chen, Xiaowei Chen. The circular economy in the textile and apparel industry: A systematic literature review. Journal of Cleaner Production. 2020. Vol. 259. Р. 780–789. URL: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.120728

14. Janbooranapinij K. Conversion of industrial carpet waste into adsorbent materials for organic dye removal from water. Cleaner Engineering and Technology. 2021. Vol. 4. URL: https://doi.org/10.1016/j.clet.2021.100150

15. Мулкеманов Р.Ж., Калыкулов К.М. Әлеуметтік саланың нәтижелі көрсеткіштерін жақсартуда математикалық әдістерді қолдану мәселелері // «Алтын Орда тарихы мен тағылымы» атты ХҒТК жинағы. IV бөлім. – Шымкент, 2020, 175–180 б.

16. Mohammadhosseini H. Enhanced performance for aggressive environments of green concrete composites reinforced with waste carpet fibers and palm oil fuel ash. Journal of Cleaner Production. 2018. Vol. 185. Р. 252–265. URL: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.03.051

17. Bilgin Mehmet H. and others. The Turkish handmade carpet industry: an analysis in comparison with select Asian countries. The journal of the Textile Institute. 2011. Vol. 102. Issue 6. Р. 514–526. URL: https://doi.org/10.1080/00405000.2010.498171