Сандық талдау негізінде экономиканы цифрландыру жағдайында тұтынушылардың мінез-құлқының трансформациялануы

Цифрлық трансформация және өзгермелі геосаяси жағдайға байланысты тұтынушылардың мінез-құлқындағы өзгерістерді зерттеу мәселесі ерекше маңызға ие. Тұтынушылардың сатып алу туралы шешім қабылдау мен оны жүзеге асыру кезіндегі мінез-құлқының өзгеру акселерациясына геосаяси оқиғалардың салдары, сондай-ақ жаһандық тенденциялардың таралуы тікелей әсер етеді. Тұтынушылардың мінез-құлқының өзгеруіне әсер етудің жеке факторы ретінде экономикалық саланы белсенді цифрландыру атап көрсетілген. Бұл мақаланың мақсаты – жүргізілген далалық зерттеулер деректерін сандық бағалау негізінде, Қазақстан Республикасындағы тұтынушылардың мінез-құлқын өзгертудің негізгі тенденцияларын талдау, сондай-ақ нарықтық жағдайдың дамуының жалпы тенденцияларын анықтау болып табылады. Тұтынушылардан сауалнама алу мен сарапшылар сұхбатының нәтижесінде сандық өрнектер алынып, негізгі гипотезалар расталды және тұтынушылардың мінез-құлқының өзгеруіне әсер ететін маңызды заманауи факторлар анықталды. Әсер етудің айнымалы факторлары да тікелей корреляциялық талдау арқылы бағаланып, тұтынушылардың мінез-құлқындағы қазақстандық және жаһандық тенденциялар бағаланды. Авторлар алған деректер негізінде тұтынушылардың мінез-құлқының динамикалық түрленуі жағдайында бизнесті қолдау және дамыту саласында өз ұсыныстарын ұсынды. Зерттеу нәтижелерін қазақстандық FMCG және бөлшек сауда компаниялары, интернет-дүкендер, базарлар интернет-сауданы дамыту стратегиясын құруда да, қазіргі заманғы тұтынушылардың мінез-құлқын зерттеуде де, сондай-ақ сауда маркетингі саясатын қалыптастыруда да пайдалана алады. Сонымен қатар, деректерді маркетингтік жарнамалық науқандарды және басқа да тактикалық шешімдерді жүзеге асыру кезінде пайдалануға болады.

1. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/NewIndex/GetIndex/3769092 (дата обращения: 3.01.2021)

2. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/NewIndex/GetIndex/3769091 (дата обращения: 3.01.2021)

3. Euromonitor International. URL: https://www.euromonitor.com (дата обращения: 13.01.2022)

4. Trend Economy World Digital Statistics. URL: https://trendeconomy.com/ (дата обращения: 1.01.2022)

5. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://taldau.stat.gov.kz/ru/NewIndex/GetIndex/3769093 (дата обращения: 3.01.2021)

6. Wayne D. Hoyer, Mirja Kroschke, Bernd Schmittc, Karsten Kraumed, Venkatesh Shankare. Transforming the Customer Experience Through New Technologie // Journal of Interactive Marketing, 2020, no. 51, pp. 57–71.

7. Anniek W.Eigenraam, Jiska Eelen, Arjenvan Lin, Verlegh A. Consumer-based Taxonomy of Digital Customer Engagement Practices // Journal of Interactive Marketing, 2018, no. 44, pp. 102–121.

8. Jorge Cruz-Cardenas, Ekaterina Zabelinac, Jorge Guadalupe-Lanas, Andres Palacio-Fierro, Carlos Ramos-Galarza. COVID-19, consumer behavior, technology, and society: A literature review and bibliometric analysis // Technological Forecasting and Social Change, 2021, no. 173, p. 2.

9. Taisei Yoshioka, Makoto Chikaraishi, Akimasa Fujiwara. Empirical models of consumer and merchant behavior in the two-sided market of local currency // Asian Transport Studies, 2022, no. 8, p. 44–45.

10. Valencia Melissa Zulu, Andriaan Mpho Nkuna. Data modelling of subsistence retail consumer purchase behavior in South Africa // Data in Brief, 2022, no. 42, pp. 2–3.

11. Lili Ding, Mengxi Liu, Ying Yang, Wen Maa. Understanding Chinese consumers’ purchase intention towards traceable seafood using an extended Theory of Planned Behavior model // Marine Policy, 2022, no. 173, pp. 40–45.

12. Rithika Dulam, Kazuo Furuta, Taro Kanno. Quantitative decision-making model to analyze the postdisaster consumer behavior // International Journal of Disaster Risk Reduction, 2021, no. 61, pp. 2–3.

13. XinTian, Shasha Cao, Yan Song. The impact of weather on consumer behavior and retail performance: Evidence from a convenience store chain in China // Journal of Retailing and Consumer Services, 2021, no. 62, pp. 26–30.

14. Anurag Dugar, Pankaj Chamola. Retailers with traits of consumer: Exploring the existence and antecedents of brand loyalty in small unorganized retailers // Journal of Retailing and Consumer Services, 2021, no. 62, pp. 75–80.

15. Anouk Zeeuw van der Laan, Marco Aurisicchio. Archetypical consumer roles in closing the loops of resource flows for Fast-Moving Consumer Goods // Journal of Cleaner Production, 2019, no. 236, pp. 56–58.

16. Nancy M.P. Bocken, Alisa Harsch, Ilka Weissbrod. Circular business models for the fastmoving consumer goods industry: Desirability, feasibility, and viability // Sustainable Production and Consumption, 2022, no. 30, pp. 799–814.

17. Yegina N.A., Zemskova E.S., Gorin V.A., Stepanova D.I. Applying Consumer Behavior Theory in the Context of the Digital Transformation of the Economy // International Journal of Supply Chain Management. Article UK. 2019, no. 8, pp. 341–347.

18. Абдунурова А.А. Цифровое поведение потребителей в Казахстане // Central Asian Economic Review. – 2019. – № 1. – С. 55–64.

19. Ибраева Э.А., Лоу Патрик Ким Ченг. Модели потребительского поведения в казахстанском обществе // Проблемы Науки. – 2016. – № 1 – С. 54.