Адами капиталдың экономиканың дамуына әсері

Қазіргі уақытта ұлттық бәсекеге қабілеттілік әлемдік экономикалық жүйеде орын алу үшін күрес құралы ретінде ұсынылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономикасының бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыру, қамтамасыз ету және арттыру мәселесі «Қазақстан–2030» Стратегиясын, «Қазақстан–2050» Стратегиясын, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын және мемлекет экономикасын жаңғыртуға бағытталған басқа да мемлекеттік бағдарламаларды әзірлеу кезіндегі негізгі мәселе болып табылады [1]. Мақаланың мақсаты – адами капиталдың экономиканың дамуына әсерін зерттеу. Нарықтардың жаһандануы және экономикалық қатынастардың трансұлттануы елдер мен ірі корпорациялар арасындағы ықпал ету мен өткізу нарықтары үшін бәсекелестікті күшейтеді және бәсекелестіктің жаңа құралдары мен әдістеріне ықпал етеді. Инновацияларды енгізуге, экономиканы жаһандану жағдайларына бейімдеуге, жоғары бәсекеге қабілеттілікке қол жеткізуге мүмкіндік беретін адами капитал. Әлемдік экономиканың жаһандануы жағдайында ел кәсіпорындары жалпы техникалық-технологиялық артта қалу, экономиканың шикізатқа бағдарлануы, өндірістік инфрақұрылымның дамымауы, әлемдік экономикаға төмен интеграция, әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы сияқты өткір мәселелерге тап болады. Ғылым мен өндіріс арасында тиімді байланыстың болмауы, ҒЗТКЖ, конструкторлық жұмыстарға және т.б. шығындардың төмендігі осы міндеттерді шешу үшін Қазақстанда қоғамдық әл-ауқаттың негізі бола алатын бәсекеге қабілетті ғылымды қажет ететін экономиканы құру қажет болады. Келешекте Қазақстанға инновациялық, дағдарыстан кейінгі экономика құру қажет, яғни білімді пайдалануға негізделген, білімді талап ететін салаларды дамытуда адамның зияткерлік капиталын іс жүзінде пайдалану үшін мүмкіндіктер туғызатын, алтыншы экономикалық құрылымға көшуді қамтамасыз ететін, зияткерлік экономиканың ерекшеліктерін қабылдайтын экономика.

1. Human Development Report 2010. The Real Wealth of Nations: Pathways to Human Development. UNDP. Moscow: Ves Mir Publishing House, 2010, 244 p.

2. Russian Competitiveness Report. Laying the foundation for sustainable prosperity. Eurasian Institute for Competitiveness. World Economic Forum. Geneva, 2011, 227 p.

3. Рейтинг стран мира по индексу инноваций. – 2022. URL: http://gtmarket.ru/ratings/globalinnovation-index/info (дата обращения: 01.11.2022)

4. Andersen A., Garel A., Gilbert A., Tourani-Rad A. Social capital, human capital, and board appointments // Global Finance Journal, 2022, no. 54, art. no. 100758.

5. Rehbein O., Rother S. The role of social networks in bank lending // ECON tribute Discussion Paper, 2020, no. 033.

6. Renneboog L., Zhao Y. Director networks, turnover and appointments // European Financial Management, 2020, no. 26(1), pp. 44–76.

7. Dynkin A.A. Knowledge economy in Russia and in the world. URL: http://fp6.csrs.ru/news/data/dynkin.doc (дата обращения: 01.11.2022)

8. Spencer Stuart U.S. board index. 2017. URL: https://www.spencerstuart.com/~/media/ssbi2017/ssbi_2017_final.pdf (дата обращения: 01.11.2022)

9. The World Bank: World Development Indicators. Gross National Income per Capital. 2012. URL: http://www.worldbank.org/ (дата обращения: 01.11.2022)

10. Капелюшников Р.И. Теория человеческого капитала: Институт свободы Московский Либертариум. URL: http://www.libertarium.ru/10624 (дата обращения: 01.11.2022)

11. Weber M. Economy and Society. Berkeley: University of California Press, 1978, vol. 1, р. 38.

12. The World Bank: World Development Indicators. Gross National Income per Capita. 2020. URL: // http://www.worldbank.org/ (дата обращения: 01.11.2022)

13. Сәбден О. Қазақстан Республикасындағы адами капиталдың бәсекеге қабілеттілігін арттыру // Қазақстанда бәсекеге қабілетті адами капиталды қалыптастыру және дамыту: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдарының жинағы. – Алматы: ҚР БҒМ ҚН Экономика институты, 2010, 16–25 б.

14. Портер М.Е. Кластерлер және бәсекелестіктің жаңа экономикасы // Гарвард бизнес шолуы, 1998. – № 76(6). – 77–90 б.

15. Puskarova P. Trust or bust: Growth effects of knowledge, human and social capital revisited // Economic Systems, 2022, no. 46(4), art.no. 101036. DOI: 10.1016/j.ecosys.2022.101036

16. Nkemgha G.Z., Nchofoung T.N., Sundjo F. Financial development and human capital thresholds for the infrastructure development-industrialization nexus in Africa. 2023. Vol. 132. No. 04108. DOI: 10.1016/j.cities.2022.104108

17. Demirgüç-Kunt A., Torre I. Measuring human capital in middle income countries // Journal of Comparative Economics, 2022, no. 50(4), pp. 1036–1067.