Аграрлық сектордағы кадрлық әлеует: гендерлік аспект

Қазақстан Республикасының аграрлық секторы ел экономикасының маңызды саласы ретінде халықтың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етететін ұлттық қауіпсіздік жүйесінің негізгі элементі болып табылады. Қазіргі таңда аграрлық секторда орын алған күрделі мәселелер көп. Ауылды аймақтардағы тұрғылықты халық қалаларға көшуге ынталы. Оған бірден-бір себеп, ауыл халқының өмір сүру сапасының және ауылды жерлердегі инфрақұрылымның төмендігі, ауыл жастары тарапынан аграрлық сектордағы еңбек нарығының қатысушысы болуға деген төменгі деңгейдегі қызығушылық, ауылды аймақтардағы кадрлардың еңбекақы деңгейі мәселесі және т.с.с. Аталған құрылымдық проблемалар аграрлық сектордың ел экономикасына қатысты қайтарымдылық көрсеткішінің төмендеуіне әкеліп соқты. Өз кезегінде аграрлық сектордағы еңбек өнімділігін арттырудың бірден бір жолы ауылды аймақтардағы кадрлар әлеуетін арттыруға бағытталған мақсатты іс-шараларды жүзеге асыру қажет деп есептейміз. Технологиялық прогресс дәуірінде өмір сүргенімізге қарамастан, еңбек нарығының негізгі элементі еңбек ресурстары болып табылады.Мақаланың мақсаты – аграрлық сектордағы кадрлар әлеуетіне гендерлік тұрғыдан баға беру болып табылады. Еңбек нарығындағы кадрлар әлеуетінің құрлымына назар салатын болсақ, ауылды аймақтардағы өндірістердің басым бөлігінде ер азаматтары жұмыс істеуде. Оған себеп – ауыл шаруашылығының өндірістік саласының спецификалық ерекшеліктері (жұмыс процесінің жоғары еңбек сыйымдылығы, нормаланбаған жұмыс кестелері және т.б). Алайда, қазіргі таңда аграрлық сектордағы өнідірістік кәсіпорындардың басқарушылық персоналы ретінде немесе тікелей аграрлық өнімді өндірумен байланысты емес қызмет түрлерімен айналысатын әйелдер санының төменгі тенденциясы да байқалуда.

1. Sexsmith K., Smaller C., Speller W. How to Improve Gender Equality in Agriculture // International Institute for Sustainable Development. May 2017. URL: https://www.iisd.org/publications/brief/how-improve-gender-equalityagriculture-investment-agriculture-policy-brief-5

2. By Adriana Ignaciuk, Nilar Andrea Chit Tun. Achieving agricultural sustainability depends on gender equality // Nternational Food Policy Research Institute. URL: https://www.ifpri.org/blog/achieving-agricultural-sustainability-depends-gender-equality (accessed: October 23, 2019).

3. Farhall K., Rickards L. The “Gender Agenda” in Agriculture for Development and Its (Lack of) Alignment With Feminist Scholarship // Frontiers in Sustainable Food Systems, Sec. Social Movements, Institutions and Governance. February 2021. URL: https://doi.org/10.3389/fsufs.2021.573424

4. Iversen T., McCall Rosenbluth F., Skorge O. The Dilemma of Gender Equality: How Labor Market Regulation Divides Women by Class // An open access publication Of the American Academy of arts & sciences. 2020. URL: https://www.amacad.org/publication/dilemma-gender-equality-how-labor-market-regulation-divides-women-class

5. Elson D. Labor Markets as Gendered Institutions: Equality, Efficiency and Empowerment Issues // World Development. Volume 27. Issue 3. March 1999. P. 611–627. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0305750X98001478

6. Bennetta P., Ravettib C., Wongc Po Yin. Losing in a boom: Long-term consequences of a local economic shock for female labour market outcomes // Labour Economics. Volume 73. December 2021. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0927537121001159

7. Гендерное исследование: как в Казахстане реализуется политика в отношении женщин и мужчин // Zakon.kz. Retrieved. May 29, 2022. URL: https://www.zakon.kz/4872564-gendernoe-issledovanie-kak-v-кazahstane.html

8. Chuanchuana Z., Jingwen W. Gender roles and women’s labor market outcomes // China Economic Quarterly International. Volume 1. Issue 2. June 2021. P. 97–108. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666933121000174

9. Габдуллина К.Г. Социология и социальная жизнь. – Алматы: Ғылым, 1996.

10. Шеденова Н.У. Институционализация социально-трудовых отношений в Республике Казахстан: гендерные аспекты // Автореф. док. социол. н. – Алматы, 2008.

11. Нурбекова Ж.А. Социологический анализ женского предпринимательства в Казахстане // Авто-реф. канд. социол. н. – Алматы, 2000.

12. Сарсембаева Р.Б. Гендерные аспекты предпринимательства // Мысль – 2004. – № 1. – С. 67–72.

13. Кожевникова Н.Н. Основы экономики и управления // Под ред.: Н.Н. Кожевникова. – М. Academia, 2007. – 272 с.

14. Казахстан: страновая гендерная оценка // Азиатский банк развития. – Декабрь, 2018. ISBN 978-92-9261-552-9 (печатная версия), 978-92-9261-553-6 (электронная версия). Номенклатурный номер публикации №TCS190051-2. DOI: http://dx.doi.org/10.22617/TCS190051-2

15. Казахстан сокращает разрыв в гендерном неравенстве // Отчет Департамента стратегии Центра развития трудовых ресурсов. – Июль, 2022 г. URL: https://iac.enbek.kz/ru/node/1359

16. Profeta P. Gender Equality and the COVID-19 Pandemic: Labour Market, Family Relationships and Public Policy // Intereconomics Review of European Economic Policy. Volume 56. Number 5. 2021. URL: https://www.intereconomics.eu/contents/year/2021/number/5/article/gender-equality-and-the-covid-19-pandemic-labour-market-family-relationships-and-public-policy.html