Қазақстанда STEM түлектерін жұмысқа орналастыру: қазіргі жағдай

Жұмыста 2021 жылғы жағдай бойынша STEM сегментінің (ғылым, технология, инженерия және мате-матика) бейіндері бойынша жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын игерген Қазақстан жоғары оқу орындарының түлектерін жұмысқа орналастыру саласында байқалған ағымдағы жағдайға талдау жасалады. Бұл зерттеудің мақсаты – STEM бағдарламалары түлектерінің жоғары оқу орнын аяқтағаннан кейінгі траекториясын модельдеу және Қазақстанның ұлттық еңбек нарығы тұрғысында кадрлар ағынының ауқымын бағалау. Осы мақаланың мақсаттары үшін Ұлттық статистика бюросының еңбек нарығы және жоғары оқу орны қызметінің нәтижелері жөніндегі ресми статистикалық деректері, сондай-ақ түлектердің мансабын бастар алдындағы интеграциясының жекелеген аспектілерін сипаттайтын қосымша әдебиет көздері пайдаланылады. Талдау нәтижелері Қазақстандағы STEM түлектерінің басым көпшілігі жоғары оқу орнын аяқтағаннан кейін STEM бейініне қатысы жоқ жерлерде жұмысқа орналасқанын көрсетті. Сонымен қатар, оқуды бітіргеннен кейін STEM бейініне байланысты жұмысқа орналасатындардың басым көпшілігінің жұмысы алған білімінің бейініне тікелей байланысты болмаған. Еңбек нарығында бакалавриат дейіндегі, сол сияқты магистратура және PhD деңгейлеріндегі STEM бағдарламасы түлектерінің жартысынан азы ғана жыл сайынғы STEM сегментіне жұмысқа алынатыны анықталды. Статистикалық деректерді алдыңғы сапалы зерттеулердің нәтижелерімен бірге пайдалану еңбек нарығында алған дағдыларын тиімді пайдалануға бағытталған түлектердің алғышарттарын бағалауға мүмкіндік берді. STEM түлектерінің санына, олардың STEM салаларында мансапты бастауға деген ұмтылысына және жұмыс берушілердің жалдау тәжірибесіне байланысты айырмашылықтар байқалады. Деректер жиынтығындағы шектеулерді ескере отырып, STEM-мамандарды даярлау және оларды одан әрі жұмысқа орналастыру саласындағы эмпирикалық зерттеулердің траекториялары ұсынылады.

1. Breznitz S.M., Zhang Q. Determinants of graduates’ entrepreneurial activity // Small Business Economics. 2020, no. 55, pp. 1039–1056.

2. Smith E., White P. Where do all the STEM graduates go? Higher education, the labour market and career trajectories in the UK // Journal of Science Education and Technology. 2019, no. 28, pp. 26–40.

3. Winters J.V. STEM graduates, human capital externalities, and wages in the US // Regional Science and Urban Economics. 2014, no. 48, pp. 190–198.

4. Wakeham W. Wakeham review of STEM degree provision and graduate employability // Innovation and Skills: Department for Business, 2016.

5. Peri G., Shih K., Sparber C. STEM workers, H-1B visas, and productivity in US cities // Journal of Labor Economics. 2015, no. 33, pp. 225–255.

6. Wright R., Ellis M., Townley M. The matching of STEM degree holders with STEM occupations in large metropolitan labor markets in the United States: Economic Geography. 2017, no. 93, pp. 185–201.

7. Francesco A.L., Minazheva G.S., Sadyrova M. S., Shakhmatova N.V. Employment of graduates of Kazakhstan universities: analysis of problems // Central Asian Journal of Social Sciences and Humanities. 2020, no. 6, pp. 36–44.

8. Lysenko T., Wang Q. College location and labor market outcomes for STEM graduates in the US // GeoJournal. 2022, pp. 1–23.

9. Peng R. J., Glass J., Sassler S. Creating Our Gendered Selves—College Experiences, Work and Family Plans, Gender Ideologies, and Desired Work Amenities Among STEM Graduates // Social Currents. 2022, no. 9, pp. 459–485.

10. Jelks S.M., Crain A.M. Sticking with STEM: Understanding STEM career persistence among STEM bachelor’s degree holders // The Journal of Higher Education. 2020, no. 91, pp. 805–831.

11. Sterling A.D., Thompson M.E., Wang S., Kusimo A., Gilmartin S., Sheppard S. The confidence gap predicts the gender pay gap among STEM graduates // Proceedings of the National Academy of Sciences. 2020, no. 117, pp. 30303–30308.

12. White P., Smith E. From subject choice to career path: Female STEM graduates in the UK labour market // Oxford Review of Education. 2022, pp. 1–17.

13. Smith E., White P. Moving along the STEM pipeline? The long-term employment patterns of science, technology, engineering and maths graduates in the United Kingdom: Research Papers in Education. 2020, pp. 1–22.

14. Grinis I. The STEM requirements of “Non-STEM” jobs: Evidence from UK online vacancy postings: Economics of Education Review. 2019, no. 70, pp. 144–158.

15. d’Aguiar S., Harrison N. Returning from earning: UK graduates returning to postgraduate study, with particular respect to STEM subjects, gender and ethnicity // Journal of Education and Work. 2016, no. 29, pp. 584–613.

16. Frank K. A Gender Analysis of the Occupational Pathways of STEM Graduates in Canada // Analytical Studies Branch Research Paper Series. Statistics Canada, Canada, 2019.

17. Picot G., Hou F. Immigrant STEM workers in the Canadian economy: skill utilization and earnings // Canadian Public Policy. 2018, no. 44, pp. 113–124.

18. Dobbs R., Madgavkar A. The world at work: Matching skills and jobs in Asia // Prospects. 2014, no. 44, pp. 197–210.

19. Yao C.W., Tuliao M.D. Soft skill development for employability: A case study of stem graduate students at a Vietnamese transnational university: Higher Education, Skills and Work-Based Learning. 2019, no. 9, pp. 250–263.

20. Almukhambetova A., Kuzhabekova A. Factors affecting the decision of female students to enrol in undergraduate science, technology, engineering and mathematics majors in Kazakhstan // International Journal of Science Education. 2020, no. 42, pp. 934–954.

21. Almukhambetova A., Kuzhabekova A. Negotiating conflicting discourses. Female students’ experiences in STEM majors in an international university in Central Asia // International Journal of Science Education. 2021, no. 43, pp. 570–593.