Тұтынушылық адалдық динамикасын ескере отырып, Қазақстан Республикасындағы күнделікті сұранысқа ие тауарлар нарығын талдау

Жаңа геосаяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайлардың қалыптасуы нәтижесінде тұтыну тауарлары нарығы айтарлықтай өзгерістерге әкелетін жоғары құбылмалылыққа ұшырауда. Дегенмен, трансформация тұтынушылардың мінез-құлқына ғана емес, сонымен қатар FMCG секторындағы тауарларды сататын компаниялардың маркетингтік саясатына да қатысты. Ғылыми мақалада Қазақстан Республикасының FMCG нарығының ағымдағы көрсеткіштері ұсынылды. Сауалнама деректерін интерпретациялау нәтижесінде тұтынушылардың экономикалық профиліндегі өзгерістердің нәтижелері берілген. Зерттеудің мақсаты – тұтынушылардың мінез-құлқының өзгеруінің Қазақстан Республикасының тұтыну тауарлары (FMCG) нарығына әсерін зерттеу. Зерттеу әдістері ретінде: статистикалық талдау, сауалнама, тереңдетілген сұхбат әдістері қолданылды. Зерттеу нәтижесінде нарықтың экономикалық сипаттамалары 2022 жылдың үш тоқсанындағы статистикалық қиманың нәтижелері бойынша көрсетілді. Жүргізілген сараптамалық сұхбат деректері негізінде нарықты одан әрі трансформациялау болжамы және жеке тенденцияларды түсіндіру қалыптасты. Үш кезеңдік зерттеу нәтижесінде FMCG нарығының көлемі мен құрылымы бойынша өзекті деректер алынды, қазіргі заманғы тұтынушылардың жекелеген сипаттамалары сипатталды, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы тұтынушылық адалдық көрсеткіштерін жақсарту мүмкіндіктері бағаланды. Зерттеу нәтижелерін қазақстандық FMCG және бөлшек сауда компаниялары сату стратегияларын құру, заманауи тұтынушының мінез-құлқын зерттеу, сондай-ақ сату саясатын қалыптастыру және тактикалық шешімдер қабылдау кезінде пайдалана алады. Әсіресе, бұл зерттеулер өздерінің аналитикалық құралдары жоқ компаниялар үшін өзекті болуы мүмкін.

1. The Nielsen Company LLC. Nielsen Official source: Consumer Index. URL: https://www.nielsen.com (1.04.2022)

2. Nasiri G. Reza, Kalantari Mohammad, Karimi Behrooz. Fast-moving consumer goods network design with pricing policy in an uncertain environment with correlated demands // Computers & Industrial Engineering. 2021. No. 153. P. 1–5.

3. Xavier Andrade, Luís Guimarães, Gonçalo Figueira. Product line selection of fast-moving consumer goods // Omega. 2021. No. 102. P. 4–9.

4. Kuzmina Ksenija, Prendeville Sharon, Walker Dale, Charnley Fiona. Future scenarios for fast-moving consumer goods in a circular economy // Futures. 2019. No. 107. P. 74–88.

5. Cha Yong Uk, Min Jae Park. Consumer preference and market segmentation strategy in the fastmoving consumer goods industry: The case of women’s disposable sanitary pads // Sustainable Production and Consumption. 2019. No. 19. P. 130–140.

6. Sundström Malin, Sara Hjelm-Lidholm. Re-positioning customer loyalty in a fast-moving consumer goods market // Australasian Marketing Journal (AMJ). 2020. No. 28. P. 30–34.

7. Sarangi Subrat, Chakraborty Abhishek, Konstantinos P. Triantis. Multimarket competition effects on product line decisions – a multi-objective decision model in fast moving consumer goods industry // Journal of Business Research. 2021. No. 133. P. 388–398.

8. Nancy M.P. Bocken, Alisa Harsch, Ilka Weissbrod. Circular business models for the fast-moving consumer goods industry: Desirability, feasibility, and viability // Sustainable Production and Consumption. 2022. No. 30. P. 799–814.

9. Kolla Oliver, Plank Andreas. Do shoppers choose the same brand on the next trip when facing the same context? An empirical investigation in FMCG retailing // Journal of Retailing. 2022. P. 7–13.

10. Klein Andreas, Schmitz Gertrud. Main-format dominance in consumers’ FMCG cross-format shopping patterns // Journal of Retailing and Consumer Services. 2016. No. 30. P. 105–115.

11. Pourhejazy Pourya, Sarkis Joseph, Zhu Qinghua. Product deletion as a strategic operational decision: Exploring the sequential effect of main criteria on decision-making // Computers & Industrial Engineering. 2020. No. 140. P. 2–8.

12. Kondo Fumiyo N, Okubo Taishi. Understanding multi-channel consumer behavior: A comparison between segmentations of multi-channel purchases by product category and overall products // Journal of Retailing and Consumer Services. 2022. No. 64. P. 2–7.

13. Mohan Bijuna C., Sequeira A.H. The impact of customer-based brand equity on the operational performance of FMCG companies in India // IIMB Management Review. 2016. No. 28. P. 13–19.

14. Navarro Héctor Ángel Ramírez, Vieira José Geraldo Vidal, Fransoo Jan C. Understanding urban logistics and consumer behavior in São Paulo city // Case Studies on Transport Policy. 2021. No. 9. P. 1630– 1640.

15. Tarallo Elcio, Akabane Getúlio K., Shimabukuro Camilo I, Mello Jose, Amancio Douglas // Machine Learning in Predicting Demand for Fast-Moving Consumer Goods: An Exploratory Research // IFAC. 2019. P. 737–742.

16. Bashir Hussnain, Jørgensen Sveinung, Pedersen Lars, Jacob Tynes, Skard Siv. Experimenting with sustainable business models in fast-moving consumer goods // Journal of Cleaner Production. 2020. No. 270. P. 2–7.

17. The Nielsen Company LLC. Nielsen Official source. URL: https://www.nielsen.com (1.11.2022)