Отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру

Нарықтық экономикада бәсекеге қабілеттілік түсінігі негізгілердің бірі болып табылады. Кәсіпорын шығаратын өнімнің бәсекеге қабілеттілік деңгейі оның жұмыс істеу тиімділігін сипаттайды. Қазақстан нарығының шетелдік компанияларға ашылуы бәсекелестіктің жандануына әкелді. Оған қоса, қазақстандық кәсіпорындар шығарған өнімдердің едәуір бөлігі әлемде ғана емес, ішкі нарықта да бәсекеге қабілетсіз болды. Осыны ескере отырып, Қазақстанның индустриялық саясатында бүгінгі таңда әлемдік нарық конъюнктурасына тәуелді емес экономиканың шикізаттық емес секторларын дамытудың баламасыз бағыты ұстанылуда [1]. Осыған байланысты өндіруші салалар кәсіпорындарында өнімдердің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың тұжырымдамалық бағыттарын әзірлеу қажеттілігі туындап отыр. Мақалада, авторлар жеңіл өнеркәсіптің кілем өнеркәсібі мысалында кілем өндірісінің әлемдік үрдістерін зерттеп, отандық кілем өнімдерінің әлемдік нарықтағы орнын анықтады. Қазақстан Республикасының ішкі нарығындағы кілемнің кіші салаларының ағымдағы жай-күйіне талдау жасалды. Мақаланың мақсаты – экономикалық-математикалық модельдеу арқылы кілем бұйымдарының бәсекеге қабілеттілігін бағалау әдістерін жетілдіру. Ұсынылған модель кешенді тәсілді қамтамасыз етеді және кілем бұйымдарының өзіндік құнын төмендетуге көмектеседі, сонымен қатар, сәйкесінше, кілем мен кілем бұйымдарын өндіру мен өткізуге кететін шығындарды азайту арқылы оның бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Зерттеуде экономикалық-математикалық модельдеу, статистикалық талдау, экономикалық талдау және синтез әдістері және т.б. қолданылды. Зерттеу тақырыбының өзектілігі елдің ішкі нарығында әлеуметтік-экономикалық даму талаптарына жауап беретін саланың экономикалық өсуіне ықпал ететін кілем бұйымдарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру бойынша ұсыныстар әзірлеу

1. Қазақстан Республикасын индустриялық–инновациялық дамытудың 2021–2025 жылдарға арналған 2020 жылғы 31 желтоқсандағы № 1050 Мемлекеттік бағдарламасы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900001050

2. Кибаева А.Б., Тусупова Л.А., Гизе Р. Влияние человеческого капитала на развитие экономики // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 4(96). – С. 184–199.

3. Саркытова А.А., Ряховская А.Н., Конырбеков М.Ж. Проблемы конкурентоспособности региональной экономики // Вестник университета «Туран». – 2022. – № 4(96). – С. 226–238.

4. Тоқаев Қ.Қ. «Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам», Қазақстан халқына жолдауы – 2022. URL: https://www.akorda.kz/ru// (өтініш берілген күн: 14.12.2022)

5. 2019 жылғы 24 желтоқсандағы № 968 «Бизнестің жол картасы – 2025» бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. URL: https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1900000968

6. Инструменты поддержки бизнеса от Kazakh Export. URL: https://kazakhexport.kz/ru/page/kak–poluchit–podderzhku–KazakhExport/ (дата обращения: 01.12.2022)

7. Казахстан и международное сотрудничество – 2022. URL: https://atameken.kz/ru/departments/46–vneshnetorgovaya–palata–kazahstana/ (дата обращения: 09.12.2022)

8. Программа по развитию легкой промышленности в Республике Казахстан на 2010–2014 годы от 30 сентября 2010 года, № 1003. URL: https://adilet.zan.kz/rus// (дата обращения: 17.10.2022)

9. Родионова Л.Н., Кантор О.Г., Хакимова Ю.Р. Оценка конкурентоспособности продукции // Маркетинг в России и за рубежом. – 2019. – № 1. – С. 63–77.

10. Шелудько Е.Б. Конкурентоспособность продукции: сущность, факторы и принципы // Научно– методический электронный журнал «Концепт». – 2016. – № 10. – С. 25–27.

11. «Бал Текстиль» ЖШС мен «Назар Текстиль» ЖШС жылдық есептері. 2017 –2022 жж.

12. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан: СНГ за 2015–2022 годы. Анализ рынка ковров и ковровых изделий Казахстана. URL: https://gidmark.ru// (дата обращения: 01.12.2022)

13. Ковер АНСИ Компания, информационный портал / Современные центры мирового производ- ства ковров. URL: https://ansygallery.ru/carpets/geo// (дата обращения: 15.12.2022)

14. Информационный портал. Анализ экспорта и импорта ковровой продукции в СНГ за 2018– 2022 гг. URL: https://businesstat.ru// (дата обращения: 12.12.2022)

15. Анализ мирового рынка тканых ковров и ковровых изделий в 2018–2022 гг., прогноз на 2023– 2027 гг. URL: https://businesstat.ru/catalog/id8313// (дата обращения: 12.12.2022)

16. Chabowski B.R., Mena J.A. A review of global competitiveness research: Past advances and future directions // Journal of International Marketing. 2018, no. 25(4), pp. 1–24.

17. Allee Kristian D., Do Chuong, Sterin M. Product market competition, disclosure framing, and casting in earnings conference calls // Journal of Accounting and Economics, Elsevier. 2021. Vol. 72(1). URL: https://ideas.repec.org/a/eee/jaecon/v72y2021i1s0165410121000203.html.

18. Methodologies to measure market competition, OECD Competition Committee Issues Paper. 2021. URL: https://oe.cd/mmmc// (accessed: 24.12.2022)

19. Сучкова Е.А. Методы оценки конкурентоспособности организации // Молодой ученый. – 2021. – № 4(294). – C. 156–159.

20. Kauffman R.J., Walden E.A. Economics and electronic commerce: Survey and directions for research // International Journal of Electronic Commerce. 2001, no. № 5(4), рр. 5–116. URL: https://www.jstor.org/stable/27750992

21. Myong–Hun An, Gyong–Yong Ri, Gwang–Nam Rim. Intellectual Product and Method of Assessing the Competitiveness of an Enterprise with It // Journal of the Knowledge Economy, Springer. Portland International Center for Management of Engineering and Technology (PICMET). 2020, no. 11(3), pp. 1059–1085.