Қазақстандағы еңбек нарығын реттеудің тиімді экономикалық тетіктері

Мақаланың мақсаты – халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік көмек көрсету саясаты арқылы мемлекеттің әлеуметтік топтардың қажеттіліктерін анықтауға, еңбекке қабілетті азаматтарды қызметкерлер қатарына қосуға, азаматтарды кәсіпті қайта оқытуға және жаңа кәсіптерді игеруге ынталандыру. Өндірістің бәсекеге қабілеттілігін жақсарту кезінде тәжірибесі мол кәсіби мамандарға сұраныстың артқаны байқалады. Сондықтан ұлттық білікті мамандарды тәжірибе тарапынан дайындау мен даярлықтан өткізу – бүгінде өзекті болуда. Осыған байланысты жан-жақты ғылыми зерттеуді талап ететін негізгі өзекті мәселелердің бірі еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастырушылық-инфрақұрылымдық қызметтерінің тетіктерін жетілдіру, өңір тұрғындарын жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, әлеуметтік қорғаудың белсенді нысаны ретінде жұмыссыздарды кәсіптік даярлау мен қайта даярлаудың қоғамдық бағдарламасын құру болып табылады. Мақаланың негізгі міндеті – еңбек нарығының және азаматтардың жұмысқа тұру іс шараларының негізінде әлеуметтік-экономикалық даму аспектілерінің негізгі мәселелерін айқындау болып табылады. Себебі елдің тұрақты дамуы тұрақты жұмыспен қамтумен және еңбек нарығы саласындағы түрлі қолайсыз жағдайлардың алдын алумен тікелей байланысты. Қаржы-экономикалық тетіктерді жетілдіру және елдің нарықтық экономикасы шеңберінде нарықтық инфрақұрылымды нығайту әртүрлі әлеуметтік аспектілерге, әсіресе еңбек және жұмыспен қамту салаларына айтарлықтай әсер етеді. Қазақстандағы еңбек нарығы өңірлік еңбек нарықтарының қайшылықтарын қорытындылады. Макродеңгейде біртұтас стратегия құру мақсатында жұмыс күші мен еңбек нарығын саралау үшін аймақтардағы жұмыспен қамту мәселесі талданады. Бұдан басқа, Еңбек ресурстарын пайдаланудағы маңызды бағыттар және олардың жай- күйіне әсер ететін экономикалық дағдарыс, жұмыс орындарын құру үшін ресурстардың тапшылығы, еңбек ресурстарының кәсіби деңгейі, өндірісті техникалық жарықтандырудың өсу деңгейі, өндірістің салалық құрылымының қозғалысы қарастырылады. Елдің әлеуметтік-экономикалық саясаты Еңбек ресурстарын пайдаланудың басым бағыттық тәсілін құруы тиіс

1. Курс экономики: учебник / под ред. Райзберга Б.А. – М.:Инфра-М, 2000. – 716 с.

2. Маркс К. Капитал. 23 т. – 189 б.

3. Курс экономической теории: учебник / под ред. Чепурина М.Н. – Киров, 1994. – С. 233–248.

4. Заславский И. К новой парадигме рынка труда // Вопросы экономики. – 1998. – № 2. – С. 83–91.

5. Саткина М.А., Гибриков Г.Г. Основы экономической теории: учебное пособие для неэкон. спец. вузов. – М.: Экономика,1995. – 367 с.

6. Мамыров Н.К. и др. Формирование рынка труда в малых и средних городах Казахстана: учебное пособие. – Алматы: Экономика, 2000. – 223 с.

7. Кейнс Дж.М. Общая теория занятости, процента и денег. – М.: Прогресс, 1978. – 494 с.

8. Маршалл А. Принципы экономической науки. – М.: Прогресс, Универс, 1993. – 415 с.

9. Омаров Н.А., Бойко А.В. Формирование рынка труда и его влияние на занятость сельского населения // Проблемы агрорынка. – 1998. – № 4. – С. 41–45.

10. Экономика: учебник / под ред. А.С. Булатова. 2-е изд. – М., 1999. – 816 с.

11. Самуэльсон П.А. Экономика: вводный курс / Пер. с англ. – М.,1964. – 605 с.

12. Антология экономической классики. Т.1. – М.: МП «Эконом», 1993. – 486 с.

13. Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс / Принципы, проблемы и политика. Т. 1. – Таллин, 1993. – 399 с.

14. Kuokstis V., Asali M., Spurga S. Labor market flexibility and exchange rate regimes // European Journal of Political Economy. 2022., vol. 75, рр. 102–205. URL: https://doi.org/10.1016/j.ejpoleco.2022.102205

15. Blanchard O., Fischer S. On the Political Economy of Labor Market Flexibilit // National Bureau of Economic Research. 1993. URL: http://www.nber.org/books/blan93-1

16. Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Коллягин Б.И., Нысанбеков М.Ә. Жалпы экономикалық теория. – Алматы, Ақтөбе, 2002. – 365 б.

17. «Қазақстан – 2050» стратегиясы. – 12 желтоқсан 2002 ж.

18. Сәлімбаева Б.Қ., Жұмақанова Қ.М. Жұмыс күші көші-қонының еңбек нарығына тигізетін әсері // КазӘУ хабаршысы. – 2002. – № 4. – Б. 115–118.

19. Рахимбеков Т. Рынок труда и проблемы занятости сельского населения в Казахстане // Труд в Казахстане. – 2004. – № 8.

20. Қазақстан Республикасындағы еңбек нарығының негізгі индикаторлары. URL: https://new.stat.gov.kz/industries/labor-and-income/stat-empt-unempl/publications/9211/

21. Еңбек нарығы экономикасы пәнінен электрондық оқу құралы. – Алматы: Қазақ ҰАУ, 2013.

22. «Бизнес Бастау»: аз ақшаға кәсіп ашу. URL: https://aikyn.kz/186323/biznes-bastau-az-akshagakesip-ashu/

23. Nickell S., Layard R. Labor market institutions and economic performance // Economic Policy. 1988. Vol. 3. No. 6 (Apr.). Р. 63–80 (18 pages). URL: https://doi.org/10.2307/1344504

24. Petrova K. The impact of digital technologies on neoclassical labour market danube // Sciendo. 2022. Vol. 13(4). P. 318–330. URL: https://doi.org/10.2478/danb-2022-0020

25. Otsuy Y., Yuenz C. Health, Crime, and the Labor Market: Theory and Policy Analysis // Journal of Economic Dynamics and Control. 2022. Vol. 144. Р. 104-529. URL: https://doi.org/10.1016/j.jedc.2022.104529