Аумақтық даму шешімін қабылдау кезінде өмір сапасының статистикалық деректерін пайдалану

Адамзат дамудың жаңа кезеңіне өтті, онда экономикалық даму өндірістік, қаржылық, тұтынушылық және т.б. емес, әлеуметтік, экологиялық, институционалдық тұрғыдан анықталады. Әртүрлі елдердің ғалымдары экономикалық процестердің құрылымы жағынан әлдеқайда күрделі және одан әрі даму үшін сапалық көрсеткіштерді көбірек зерттеуді қажет ететінін түсінеді. Зерттеу деректері субъективті статистиканың маңыздылығын және оларды зерттеудің маңыздылығын көрсетеді. Қазақстанда саяси даму векторы шешімдер қабылдау және стратегиялық жоспарларды әзірлеу кезінде «адамға бағдарлануға» алға қояды. Қойылған міндеттерді іске асыру үшін субъективті статистикалық көрсеткіштерді зерделеуге назар аудармау үлкен олқылық болар еді. Бұл зерттеудің мақсаты – Қазақстан аумақтық дамудың стратегиялық жоспарларын әзірлеу және іске асыру кезінде статистикалық деректердің баламалы (субъективті) түрлерін зерделеу үрдістерінен қалыс қалмауы тиіс. Өмір сүру сапасын аумақтық дамыту мәселелері бойынша ғылыми әдебиеттерді талдау және қазақстандық практикамен өмір сапасы көрсеткіштерінің статистикалық деректерін айқындауды шетелде пайдалануды салыстырмалы талдау зерттеу әдіснамасы болып табылады. Бұл бағытта зерттеу – деректерді жинау, іріктеу, өңдеу және бағалаудан бастап «өмір сапасына» дейінгі статистикалық деректер әдіснамасында бірқатар кемшіліктер мен шектеулерді анықтады. Сондай-ақ, тереңірек зерттеу үшін жергілікті деңгейде өмір сүру сапасы немесе аймақтар бойынша бөлінген деректерінің жоқтығын атап өтуге болады. Бұл зерттеу басқару шешімдерін қабылдау, аумақтық дамудың стратегиялық жоспарларын әзірлеу және іске асыру кезінде субъективті көрсеткіштердің маңыздылығына назар аударуға бағытталған. Егер субъективті статистика сандық сипаттағы экономикалық көрсеткіштермен тең дәрежеде ескерілсе, болашақта қаңтар оқиғасы сияқты дағдарыстық жағдайларды болдырмауға болады деп болжаймыз.

1. Статистическая комиссия ООН. Основные принципы официальной статистики. URL: unstats.un.org/unsd/methods/statorg/fp-russian.pdf.

2. Just R.E., Hueth D.L., Schmitz A. The Welfare Economics of Public Policy: A Practical Approach to Project and Policy Evaluation. Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 2004.

3. Роулз Д. Теория справедливости. Перевод на русский язык: В.В. Целищев при участии А.А. Шевченко и В.Н. Карповича. (Rawls J. A Theory of Justice. 1971.) Научный редактор В.В. Целищев. – Новосибирск, 1995. (Электронная публикация: Центр гуманитарных технологий. – 21.07.2012)

4. Сен А. Идея справедливости. – Лондон: Пингвин, 2010.

5. Sen A., Stiglitz J.E., Fitoussi J-P. Mismeasuring our lives: why GDP doesn’t add up: the report. New York: New Press Distributed by Perseus Distribution. 2010. ISBN 9781595585196.

6. An Y., Kim M. The Current State of Territorial Development of ASEAN Countries and Strategic Types for Balanced Development // Sustainability. 2022, no. 14, p. 12707. URL: https://doi.org/10.3390/su141912707

7. Knickel K., Almeida A., Bauchinger L., Casini M.P., Gassler B., Hausegger-Nestelberger K., Heley J., Henke R., Knickel M., Oostindie H., Ovaska U., Pina C., Rovai M., Vulto H., Wiskerke J.S.C. Towards More Balanced Territorial Relations – The Role (and Limitations) of Spatial Planning as a Governance Approach // Sustainability. 2021, no.13, р. 5308.

8. Arbolino R., Yigitcanlar T., L’Abbate P., Ioppolo G. Effective growth policymaking: Estimating provincial territorial development potentials, Land Use Policy. 2019, volume 86, pp. 313–321. ISSN 0264- 8377.

9. Панзабекова А.Ж., Тажиева А.Е., Нурлихина Г.Б., Аппакова Г.Н. Институциональные механизмы повышения качества жизни населения в условиях формирования информационного общества // Economics: the strategy and practice. 2021, no. 16(1), рр. 20–33.

10. Качество жизни населения в Республике Казахстан / Бюро национальной статистики Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан. URL: https://www.stat.gov.kz/official/industry/64/statistic/5.

11. Закон Республики Казахстан «О государственной статистике» от 19 марта 2010 года № 257-IV.

12. Указ Президента Республики Казахстан «Об утверждении Концепции развития государственного управления в Республике Казахстан до 2030 года» от 26 февраля 2021 года № 522.

13. Бюллетень 26 серия «Качество жизни населения в Республике Казахстан». – 2021.

14. Human Development Report 2021-22 // Human Development Reports (undp.org)

15. Методика построения выборки домашних хозяйств по обследованию уровня жизни. Утверждена приказом Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 14 декабря 2015 года № 202.

16. General Social Survey: Summary Results, Australia methodology / Austrelian bureau of statistics. URL: https://www.abs.gov.au/methodologies/general-social-survey-summary-results-australia-methodology/2020

17. Survey on Income and living conditions / Statistics Finland. URL: https://www.stat.fi/keruu/tuel/kasitteet_en.html